هیجانات در زندگی انسان نقش مهمی دارن. درواقع هر اتفاق و موقعیتی، نوعی از هیجان رو در ما بیدار می‌کنه. هیجان‌ها، پیام‌های ارتباطی قدرتمندی هستن که احساس‌های ما رو به دیگران منتقل می‌کنن، چگونگی پاسخ ما به دیگران رو تنظیم و تعامل اجتماعی رو برای ما آسان می‌کنن. بنابراین آشنایی با هیجانات مختلف و مهارت کنترل هیجان، از ضروریات زندگی ماست. عدم کنترل هیجان، باعث می‌شه که روابط ما در اجتماع دچار مشکل بشه. چه بسا افراد زیادی به خاطر عدم کنترل هیجان، آسیب‌های جدی به دیگران وارد کردن و مسیر زندگیشون تغییر کرد. برای همین بسیار مهمه که ما هیجانات خودمون رو بشناسیم و تلاش بکنیم که مهارت‌های کنترل هیجان رو هم یاد بگیریم تا از عدم کنترل هیجان و عادات رفتاری اشتباه جلوگیری کنیم.
هوش هیجانی
در دو دهه‌ی اخیر، به خاطر اهمیت مسئله‌ی هیجان، روانشناسان زیادی به بررسی هوش هیجانی و مولفه‌های آن و تاثیرش در زندگی پرداختن. ساده‌ترین تعریفی که از هوش هیجانی مطرح شده، مجموعه توانایی‌هایی هست که به ما کمک می‌کنه تا هیجانات رو در خودمون و دیگران تشخیص بدیم و بتونیم به خوبی اون رو تنظیم بکنیم. مؤلفه‌های هوش هیجانی شامل پنج مهارت آگاهی از خود، خودتنظیمی، انگیزش، همدلی و مهارت اجتماعی هست.
شناخت هیجانات
قبل از این‌که راهکارهای مدیریت و کنترل هیجان رو یاد بگیریم، ضروریه که اول همه‌ی هیجانات رو به خوبی بشناسیم. 6هیجان اصلی به طور کلی وجود داره. شادی، غم، ترس، نفرت، خشم و تعجب، از هیجانات اصلی انسان هست. شادی، همراه با احساسی خوشایند و لذت بخش، رضایت، خشنودی و رفاه هست. غم، همراه با احساس ناامیدی، بی علاقگی، اندوه و ناچاری می‌شه و در نهایت ترس، مربوط به مواقعی هست که فرد با خطری روبه رو هست. نفرت، به صورت روی برگرداندن از چیزی و واکنشی معمولی به موقعیت‌هایی مثل عفونت، خون، پوسیدگی و مرگ هست.
خشم، با احساسات آشفتگی و ناامیدی و تضاد با دیگران نشون داده می‌شه و تعجب، واکنشیه نسبت به رویدادهای غیرمعمولی.
رفتارهای همراه هیجانات
معمولا هر هیجانی، علاوه بر احساس همراهش، یه رفتار رو نیز به همراه داره. به عنوان مثال شادی، رفتار خندیدن رو به همراه داره، غم، رفتار گریه کردن، ترس، واکنش فرار و گریز، نفرت، استفراغ و عرق کردن، تعجب، واکنشی مثل جیغ کشیدن وخشم، رفتار فریاد زدن و یا ناسزا گفتن رو به همراه داره.
از آن‌جایی که عدم کنترل هیجان، مشکلاتی رو به همراه داره. برای کنترل هیجان، لازمه که ما هیجان‌ها و احساسات و رفتارهای همراه اون رو بشناسیم وبعد مدیریت این هیجانات رو بهتر بتونیم به دست بگیریم.
مهارت مدیریت هیجان
وقتی انسان نسبت به هیجان‌های خودش شناخت پیدا کرد و فهمید چه رفتارهایی به دنبال اون هیجانات ممکنه اتفاق بیفته، بهترمی‌تونه اون‌ها رو کنترل کنه. وقتی برای فرد روشن باشه که چه موقعیتی می‌تونه چه هیجانی رو براش به همراه داشته باشه، می‌تونه واکنش‌های خودش رو دست بگیره و عادات رفتاری خودش رو کنترل کنه. بنابراین، عدم یادگیری مهارت کنترل هیجان، با عدم کنترل عادات رفتاری اشتباه همراهه.
تبعات عدم مدیریت احساس‌های مختلف
عدم مدیریت احساسات، می‌تونه آسیب‌های جدی برای خود فرد و یا اطرافیانش به همراه داشته باشه. به عنوان مثال، عدم کنترل و مدیریت خشم، باعث می‌شه در ارتباط با اطرافیان دچار مشکل بشه، در روابط اجتماعیش مشکلات جدی بوجود بیاد، وجهه‌ی عمومیش خدشه‌دار بشه و حتی افراد نزدیک به فرد هم حاضر نباشن که با اون ارتباط برقرار کنن. به دلیل این‌که نمی‌تونن خشم خودشون رو کنترل کنن، معمولا لحظات شیرین خودشون رو تلخ می‌کنن و احساس پشیمونی می‌کنن.
اگر فرد قادر به کنترل هیجان ناشی از احساس غم و اندوه خودش نباشه، نمی‌تونه از پس مشکلات زندگی بر بیاد و مدام به جای پیدا کردن راهکار، گریه می‌کنه. این غصه خوردن‌های طولانی، فرد رو برای ادامه‌ی زندگی، بی‌انگیزه می‌کنه.
ترسیدن‌های مداوم، اگر کنترل شده نباشن، فرد رو برای ابتلا به انواع فوبیاها، مستعد می‌کنن و به این ترتیب فرد نمی‌تونه در اجتماع حضور مؤثر و موفق داشته باشه. بنابراین، عدم کنترل هیجان، بسیار مهمه.
با هیجان‌ها چه کنیم؟
در ادامه راهکارهایی اشاره می‌کنیم که می‌تونیم به کمک اون‌ها هیجانات خودمون رو کنترل کنیم.
ابراز هیجانات
به هیجانات خودتون اجازه ابراز شدن بدین. به هیچ وجه جلوی خنده ها و گریه‌های خودتون رو نگیرین. هر زمانی که فرصتی برای خنده و یا گریه فراهم شد، بدون توجه به محیط، هیجان خودتون رو نشون بدین.
یادداشت احساسات
دفترچه‌ای داشته باشین و هر روز احساس مربوط به اون روز رو بنویسین. این کار باعث می‌شه که هم نسبت به هیجاناتی که تجربه می‌کنین آگاه بشین، هم این‌که بهتر بتونین اون‌ها رو کنترل و مدیریت کنین.
تجسم پیامد
وقتی افراد نسبت به احساسات و هیجانات خودشون آگاه شدن، به مرور برای اون‌ها تجسم پیامدی که اون هیجان براشون به دنبال داره، کار سختی نیست. اون‌ها به خوبی می‌دونن که این هیجاناتی که در حال تجربه اون‌ها هستن، می‌تونه چه پیامدهای رفتاری رو براشون به همراه داشته باشه و به همین دلیل کنترل هیجان، برای اون‌ها راحت تره..
سخن پایانی
هیجانات در زندگی افراد بسیار مهمه. چرا که روابط و تعاملات اجتماعی فرد رو تحت تاثیر قرار می‌ده. بنابراین مهمه که در درجه‌ی اول ما هیجانات رو بشناسیم، احساسات و رفتارهای همراه به اون هیجان رو بهش آگاه بشیم و تلاش کنیم رفتارهای خود رو مدیریت کنیم. عدم کنترل هیجان و عادات رفتاری اشتباه، تبعاتی برای فرد به همراه داره از جمله این‌که نزدیکان و دوستانش رو به خاطر عدم کنترل هیجان خشم از دست می‌ده، موقعیت‌های مهم کاری رو به خاطر ترس‌هاش رها می‌کنه و یا به خاطر عدم توانایی مدیریت غم و اندوهش، غصه، همه‌ی زندگیش رو فرا می‌گیره و اون رو از پا در میاره. بنابراین مهمه که هر فردی برای یادگیری این مهارت وقت بذاره تا بتونه بهترین شکل مدیریتش بکنه. راهکارهایی هم برای مدیریت بهتر هیجانات گفته شده مثل ابراز هیجانات، یادداشت احساسات و تجسم پیامد که امکان داره بتونه به شما کمک بکنه. با این حال، در صورت عدم تاثیرگذاری، حتما با یک روانشناس، درباره کنترل هیجان، صحبت کنین.
