وسواس کودکی مبحث خیلی گستردهای هست. معمولاً اطرافیان، این رفتار کودک را بیشتر ناشی از یکدندگی و یا بدقلقی او میدونند، اما وسواس در واقع یک نوع سکسکه مغزی هست. در مغز وقتی میخوایم کاری رو شروع کنیم مدارهایی وجود داره که فرمان پایان آن هم صادر میشه. اما در اختلال وسواس این مدار خودبهخود متوقف نمیشه.
این وظیفه به عهده هستههای قاعدهای مغز هست، ولی این هستهها گاهی دچار تغییراتی میشن که عملکرد فرد دچار اختلال رو به هم میریزه. درنتیجه علت اختلال وسواس در کودکی، کاملاً زیستشناختی هست. این اختلال در روانپزشکی، اختلال وسواسی – اجباری (OCD) نامیده میشه و انواع گوناگونی داره. در ادامه مقاله به بررسی وسواس کودکی و انواع مختلف آن میپردازیم. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله وسواس های فکری و رفتاری کودکان را نیز مطالعه کنید.
انواع مختلف وسواس در کودکان
اختلال وسواس کودکی شامل دو بخش رفتار و افکار وسواسی هست. افکار وسواسی بهصورت عقاید و تصاویر مزاحمی هستند که مرتب به ذهن میان. مثلاً کودک برای مقابله با نگرانی از میکروب، به طور غیرعادی و مکرر دستهاش رو میشوره.
گاهی به دنبال افکار مزاحم کودک، رفتار هم شکل میگیره و فرد برای کاهش اضطراب خودش به انجام اعمال خاصی متوسل میشه. مثلاً ممکنه کودکی برای کاهش افکار نگرانکننده در مورد آسیب رسیدن به مادرش، هنگام خروج از خونه، سه قدم به عقب برداره و با پای راست از خونه خارج بشه. در دهه اخیر بیشتر به وسواس کودکی اهمیت داده شده و تقریباً بیماری شناختهشدهای هست که میزان شیوع آن دو درصد برآورد شده.
نشانههای اختلال وسواس در کودکان چیه؟
نشانههای اختلال وسواس در کودکان به دو صورت نشانههای اختلال وسواس فکری و عملی بروز می کنه:
1- نشانههای اختلال وسواس فکری در کودکان
شایعترین و اولین فکر وسواس کودکی، ترس از کثیفی و آلودگی هست. این تصور وجود داره که بچهها از مادر یا شخص دیگهای الگوبرداری میکنند. اما مطالعهها نشون میده که اگر کودک از نظر بیولوژیک مستعد نباشه، پس از جداشدن از مادر، دیگه این کار رو انجام نخواهد داد.
فکر وسواسی شایع دیگه، ترس ازآسیب رساندن به خود و دیگران و همچنین نوع دیگر آن، ترس از اتفاقهای وحشتناک، مثل مرگ عزیزان هست. بهعنوانمثال بچههایی که میترسن به دیگران آسیب بزنند، در کلاس درس مداد در دست نمیگیرند تا مبادا آسیبی به همکلاسیشون بزنن.
2- نشانههای اختلال عمل وسواسی در کودکان
شایعترین عمل وسواس کودکی هم همون شکل متداول اون، یعنی شستوشو هست که بهصورت مکرر انجام میشه. از دیگر اعمال وسواسی کودکان نیز، جمعکردن اشیای بیمصرف هست. البته این افراد همیشه یک شیء خاص رو جمع نمیکنند و عادت دارند که هر وسیلهای رو احتکار کنند.
توجه داشته باشید که جمعآوری کلکسیون، یک پدیده طبیعی رشدیه. بهعنوانمثال کودکی ممکنه کلکسیون قوطی کبریت داشته باشه، یا کاغذهای زیادی رو جمع کنه. اما در این موارد فرد بهمرور متناسب با سنش، علایق دیگهای پیدا میکنه. کودکانی که فقط یکبار لباسی رو میپوشند، یا عادتهای خاصی هنگام لباس پوشیدن دارند، به طور مثال حاضر نیستند لباس دکمهدار بپوشند یا اینکه لباس بدون آستین بپوشند نیز احتمالاً به وسواس مبتلا هستند.
علاوه بر انواع گفته شده، از دیگر موارد اختلال عمل وسواس کودکی وجود عادتهای خاصی مثل چیدن وسایل با نظم بیش از حد و افراط گونه و همچنین راهرفتن طولانیمدت روی جدول کنار خیابون هست. کودکانی که به بو حساسیت دارند و حتی گاهی با استشمام بویی دچار عق زدن و تهوع میشوند، ممکن هست که به وسواس مبتلا باشند.
تأثیر منفی وسواس
تأثیر منفی وسواس کودکی موجب میشه به خودباوری و به عزتنفس کودک آسیب وارد بشه و حتی بهتدریج اطرافیان و خانواده، کودک رو بهعنوان یک فرد تنبل میشناسند. کودکی که مدت زیادی را با وسواس سپری کرده، دوران مهمی از رشد خودش رو ازدستداده. چون همونطور که می دونید کودکان مهارتهای متفاوتی رو در هر مرحله از رشدشون به دست میارند و اختلال وسواس در کودکان مانع کسب این تواناییها و مهارتها در دورههای مختلف رشد کودک خواهد شد.
علاوه بر این، وسواس باعث ایجاد استرس، ترس، افسردگی، خواب ناکافی، احساس خجالت و شرمندگی، بیقراری و میل به تنها بودن در انجام تکالیف و درنتیجه افت تحصیلی میشه. خیلی وقتها توسط گروه همسالان، این کودکان وسواسی، مسخره میشن و اگر والدین بخوان که رفتار آنها را کنترل کنند این کودکان به پرخاشگری میپردازند.
والدین باید با این کودکان چگونه رفتار کنند؟
اکثر اطرافیان، بهخصوص والدین کودک، فکر میکنند کودک لجبازه و درنتیجه با او مقابله میکنند. اما باید بدونید که این مشکلات ناشی از اختلال بیولوژیک هست و کودک کنترلی روی اون نداره. اعتراض پدر و مادر باعث ایجاد تنش میشه که نتیجهای هم نخواهد داشت. به این خاطر که اینگونه کودکان وسواسی گاهی اوقات پرخاشگری غیرقابلکنترلی دارند. در بزرگسالان مبتلا به وسواس، این پرخاشگری کمتر دیده میشه.
درمان وسواس در کودکان
درمان وسواس در کودکان هم بهصورت رفتاری و شناختی و هم بهصورت دارویی انجام میشه. از اونجایی که وسواس بیماری مزمنی هست که درمان اون معمولاً زمان بر هست، درنتیجه لازمه والدین در این زمینه حوصله و صبر بسیاری به خرج دهند. بیماری وسواس به صورتی هست که حتی اگر درمان هم بشه بعد از چند سال، دوباره بروز می کنه.
بااینحال، نباید نسبت به درمان وسواس در کودکان بیتوجهی کرد و دراسرعوقت باید اقدامات لازم را جهت درمان وسواس در کودک خود، انجام بدید. چون همونطور که گفتیم این بیماری باعث آسیب رسوندن به مراحل رشد کودک میشه. اگر بتونیم نسبت به اصلاح این رفتار در کودک اقدام کنیم تونستیم تا حدودی باعث تقویت اعتمادبهنفس او بشویم. اگر وسواس در کودکی درمان نشه او در بزرگسالی به فردی تبدیل میشه که نگرش وسواسی و اضطرابی در او وجود خواهد داشت.
حال که تا اینجای مقاله را مطالعه کردید، ما به شما پیشنهاد میدهیم تا مقاله روشهای قطعی و موثر در درمان وسواس فکری را نیز مطالعه کنید.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی وسواس کودکی پرداختیم. همانطور که گفته شد، وسواس در واقع یک نوع سکسکه مغزی هست. وقتی میخوایم کاری رو شروع کنیم مدارهایی در مغز وجود داره که فرمان پایان آن هم صادر میشه. اما در اختلال وسواس این مدار خودبهخود متوقف نمیشه. همونطور که گفتیم اختلال وسواس در کودکان موجب کاهش عزتنفس اونها میشه و باعث میشه که اطرافیان کودک رو یک آدم تنبل بدونند. در نتیجه بهتره برای اینکه منجر به این امر نشه و در بزرگسالی نیز برای کودک مشکلی به وجود نیاد، به بهترین روانشناس کودک تهران مراجعه کنید تا کودک شما درمان بشه.