والدین علاوه بر تأمین نیازهای مالی و مادی فرزندان خودشون باید نیازهای عاطفی و امنیتی اونها را هم فراهم کنن؛ چون فضای عاطفی نقش بسیار مهمی در رشد جسمی، روحی روانی، ذهنی و شخصیتی کودک داره. وجود فضای امن در خانه، خانه را به بهترین و امنترین مکان دنیا برای بچه‌ها تبدیل می‌کنه؛ اگر فرزندان در خارج از خانه احساس ناامنی داشته باشند، تنها امید اونها خانه و والدین مهربانی است که با ایجاد فضای امن برای کودکان خود، برای رشد سالم و امنیت فرزندان خودشون تلاش می‌کنن. بعضی والدین فکر می‌کنن همین‌قدر که فرزندانشون از نظر خوراک، پوشاک و امکانات مادی در رفاه باشن کافیه؛ ولی امنیت فقط اینا نیست. برای اینکه با ویژگی های فضای امن آشنا شوید پیشنهاد می‌کنیم با خانم فاطمه مرادی روان‌شناس کودک، نوجوان و خانواده همراه باشید.
آسیب های ناشی از عدم امنیت روانی در کودکان
وقتی کودکی از نظر روانی امنیت داشته باشه در زمینه‌های مختلف تحصیلی، رفتاری، شخصیتی و ارتباطی هم رشد بهتری خواهد داشت و هم اینکه احساس آرامش بیشتری داره؛ ولی وقتی از نظر روانی احساس امنیت نکنه ارتباطات اجتماعی اونها محدود میشه، از نظر تحصیلی دچار افت تحصیلی می‌شن و به مشکلات مختلف روحی روانی مثل اضطراب، استرس و افسردگی مبتلا می‌شن.
نکته مهم اینکه اثرات عدم وجود فضای امن در خانه فقط محدود به کودکی نیست و تا بزرگسالی و حتی تا آخر عمر باقی می‌مونه، از نظر استقلال شخصیتی با مشکل روبرو می‌شن و حتی روی رشد جسمی کودک هم تأثیر می‌ذاره.
فضای امن در خانه
وجود مشکلات و اختلاف‌نظر در هر خانه بسیار طبیعی هست و کسی نمی‌تونه ادعا کنه که خانواده‌هایی هستن که هیچ‌گونه مشاجره یا اختلاف‌نظر ندارن. مسئله مهم چگونگی برخورد اعضای خانواده با اختلافنظرها و همچنین مهارت‌های حل مسئله هست. در درجه اول این پدر و مادر هستن که باید این مهارت‌ها را در خودشون پرورش بدن. فرزندان هم ناخواسته و نا‌آگاهانه از این رفتارها و عملکرد والدین الگوبرداری می‌کنن و روش صحیح برخورد با مشکلات را یاد می‌گیرن. پس با وجود اختلاف‌ها هم میشه فضایی امن در خانه برای کودکان و تمام اعضای خانواده فراهم کرد. حالا بریم به سراغ راهکارهایی که از طریق اونها در راه ایجاد فضایی امن برای کودکان میشه قدم برداشت.
1. ایجاد یک محیط امن
تربیت کودک باید در یک محیط خانوادگی امن باشه؛ چون بدون وجود امنیت در خانه تمام تلاش‌های شما عملاً بی‌نتیجه می‌مونه. یکی از نکات مربوط به ایجاد فضای امن در خانه اینه که انتظارات والدین از کودکان باید متناسب با سن اونها باشه. همین‌طور باید به احساسات و حس استقلال‌طلبی اونها احترام بگذاریم. از برخوردهای خشن با کودک یا اعضای خانواده پرهیز کنیم و اگر مشکلی پیش اومد، سعی کنیم با خونسردی و بصورت منطقی اون را حل کنیم.
2. فضای امن در خانه؛ عدم تبعیض
مقایسه‌کردن فرزندان با هم می‌تونه بر روح و روان کودکان تأثیرات منفی بذاره. از طرف دیگه موجب بروز حس رقابت منفی و حسادت بین اونها میشه. والدین باید به این امر آگاهی داشته باشن که هر کدوم از کودکان استعدادها و قابلیت‌های خودشون را دارن و تبعیض قائل شدن یا مقایسه اونها با هم کاملا نادرسته؛ چون در محیطی که تبعیض وجود داشته باشه کودک به هیچ وجه احساس آرامش نخواهد داشت و تلاش می‌کنه به هر صورتی از چنین محیطی خارج بشه.
3. امنیت عاطفی
سومین مرحله در ایجاد فضای امن در خانه ایجاد امنیت عاطفیه. وقتی اعضای خانواده اوقاتی از روز را در کنار هم باشن و اوقات خوبی را با هم بگذرونن، به کودک این‌طور القا میشه که خانواده محیطی امن برای اونها هست و اعضای خانواده همگی در کنار هم و حامی یکدیگر هستن.
4. دلگرمی دادن به کودک
دلگرم‌کردن کودک و اطمینان‌دادن به او که پدر و مادر حامی او هستن و در هر شرایطی می‌تونن به پدر و مادر رجوع کنن و درباره مسائل و مشکلات خودشون صحبت کنن، این اطمینان را در کودک ایجاد می‌کنه که خانه و محیط خانوادگی محلی امن و سالم برای اونه.
5. ابراز احساسات
والدین با ایجاد محیط امن در خانه به کودک خودشون فرصت میدن که احساسات، خواسته‌ها و نگرانی‌های خودش را مطرح کنه. وقتی فضای امن در خانه حاکم باشه کودک از اینکه درباره نگرانی‌ها و دل‌شوره‌های خودش با والدین صحبت کنه ترسی نداره. والدین هم با شنیدن صحبت‌های فرزندشون باید رفتاری منطقی داشته باشن و در مورد اینکه خواسته‌ها یا نگرانی‌های فرزند به‌جا هست یا نه اون را راهنمایی می‌کنن. ایجاد چنین فضای امن برای کودکان باعث میشه فرزند شما دچار آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی نشه.
ایجاد فضای امن برای کودکان
این حقیقت که دنیا همیشه جای امنی نیست و انواع خطرات و آسیب‌های اجتماعی و جسمی در آن وجود دارد، اهمیت ایجاد یک فضای امن در خانه را بیشتر می‌کنه؛ پس والدین باید تأمین امنیت عاطفی فرزندان و تبدیل خانه به یک محیط امن را در اولویت قرار بدن. البته والدین آگاه علاوه بر اینکه امنیت عاطفی و روحی روانی در خانه را تأمین می‌کنند باید درباره شرایط اجتماع هم به فرزندان خودشون آگاهی بدن. عوامل مهمی که در ایجاد فضای امن برای کودکان تاثیر دارن شامل موارد زیر هستن:
1. ایجاد حس اعتماد
یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد یک فضای امن در خانه برقراری اعتماد بین کودک و والدینه. در یک فضای امن بین کودک و والدین و کودک با سایر اعضای خانواده، حس اطمینان و اعتماد وجود داره و کودک مطمئنه اگر دچار مشکل یا خطایی شد می‌تونه به اعضای خانواده اطمینان کنه و با کمک اونها مشکل را حل کنه؛ ولی اگر اعتماد وجود نداشته باشه کودک از طرف خانواده احساس امنیت نمی‌کنه و ممکنه دست به کارهای بدتری بزنه.
2. مدیریت استرس
در یک فضای امن کودکان نباید بی‌دلیل احساس ترس یا اضطراب داشته باشند. وقتی بین والدین مشاجره یا اختلاف‌نظری پیش بیاد و اونها نتونن با آرامش و به‌صورت منطقی مشکل خودشون را حل کنند کودک ناخودآگاه احساس ناامنی خواهد کرد و به دلیل بحث بین والدین کودک دچار استرس و اضطراب میشه. پس برای ایجاد فضای امن برای کودکان، والدین ابتدا باید بتونن مسائل خودشون را عاقلانه حل کنند تا کودک دچار استرس نشه. در این صورت کودک هم ناخودآگاه یاد می‌گیره که در شرایط بحرانی چطور با مشکلات کنار بیاد.
ویژگی های فضای امن
منظور ما از فضای امن فقط امنیت مادی نیست. وجود یک فضای عاطفی امن موجب رشد جسمی و روحی کودک میشه. در ادامه به برخی ویژگی های فضای امن در خانه می‌پردازیم.
- صمیمیت و اعتماد بین اعضای خانواده
- تعامل مثبت اعضای خانواده با هم
- احترام به علاقه‌ها و سلیقه یکدیگر
- رازداری اعضای خانواده
- آگاهی از اصول صحیح انتقادکردن و انتقادپذیری
- دستیابی به مهارت لازم برای برقراری ارتباط سالم بین اعضای خانواده
- قدردانی اعضای خانواده از یکدیگر
- بیان آزادانه افکار و احساسات
- حمایت از یکدیگر
در یک محیط امن خانوادگی کودک با دریافت عشق و صمیمیت و حمایت از اعضای خانواده به‌ویژه والدین حس امنیت می‌کنه. چنین کودکی وقتی بزرگ شد و وارد جامعه شد تلاش می‌کنه با روش صحیح چنین محبت و حمایتی را در مورد دیگران هم بکار بگیره و از طرف دیگه اگر مشکلی براش پیش اومد اولین جایی که به اون پناه خواهد برد فضای امن خانه هست. چنین فردی چون می‌دونه امنیت واقعی چیه کمتر دچار آسیب‌های اجتماعی میشه و برای حل مشکلات به محیط امن خانواده پناه خواهد برد.
جمع‌بندی
اولین نشونه یک خانواده سالم وجود فضای امن در خانه هست. والدین علاوه بر تأمین نیازهای مادی و مالی فرزندان خودشون باید نیازهای عاطفی و امنیت روانی خانواده خود را هم فراهم کنند. والدین باید تلاش کنن با ایجاد فضای امن برای کودکان سلامت جسمی، روحی روانی و شخصیتی اونها را تأمین کنن؛ اگر کودک در فضای خانه احساس امنیت نداشته باشه و نتونه احساسات، عواطف و مشکلات خودش را در خانه مطرح کنه در سنین بالاتر در معرض مشکلات و آسیب‌های فردی و اجتماعی زیادی قرار می‌گیره. از ویژگی های فضای امن در خانه اینه که ابتدا والدین بتونن مهارت حل مسئله و گفتگوی منطقی را در خودشون پرورش بدن و الگویی برای کودکان خود باشن؛ سپس با برقراری روابط عاطفی صحیح فضایی امن و سالم برای فرزندانشون فراهم کنن. در انتها شما را به مطالعه مقاله ویژگی خاص هر مقطع سنی مختلف از بدو تولد تا 11 سالگی دعوت می‌کنیم.
