وبلاگ

واژه‌ی ادراکی حرکتی به درک و تجزیه‌ی تحلیل اتفاقات و  اطلاعات دنیای بیرون، پیوند دادن این اطلاعات جدید با اون چیزی که فرد پیش از این یاد گرفته، و در نهایت تبدیل آن‌ها به اعمال حرکتی گفته می‌شه. وجود مشکلاتی در این فرایند ادراکی-حرکتی، به مشکلاتی ادراک بینایی، ادراک شنیداری، ادراک لامسه‌ای حرکتی، مشکلات حرکتی مهارت‌های درشت و مهارت‌های حرکتی ظریف و جهت یابی‌ها منجر می‌شه. این نقص در ادراک‌های مختلف، به طور کلی اختلالات ادراکی حرکتی رو در پی داره.

اختلالات ادراکی حرکتی

ادراک و حرکت لازمه و دنباله‌ی هم هستند. برای عملکرد خوب و کسب مهارت‌های حرکتی، کودکان باید توانایی کسب مهارت‌های حرکتی رو داشته باشند. کودکانی که ناتوانی ادراکی دارن، در تجزیه و تحلیل محیط خودشون دچار مشکل میشن. هر چه یادگیری‌های ادراکی کودک بیشتر باشه، فرصت‌های یک‌پارچه کردن توانایی ادراکی و حرکتی او نیز بیشتر می‌شه. راحت تر می‌تونه با محیط خودش هماهنگ بشه و  فعالیت‌های حرکتی لازم رو به موقع انجام بده.

اکثر بچه‌ها، تا قبل از پا گذاشتن به سن مدرسه، از نظر رشد جسمی، قد، وزن، هوش، تعامل با دیگران و مهارت‌های خودیاری، مشابه با بچه‌های دیگر عمل می‌کنند، اما همین که پا به مدرسه می‌گذارند، مشکلات یکی یکی خودشون رو نشون میدن.

مشکلات افراد دارای اختلال ادراکی-حرکتی

معمولا افرادی از لحاظ ادراکی دارای عقب ماندگی هستند، در توانایی تفسیر و تجزیه و تحلیل محیط خود ناتوان هستن. وقتی توانایی ادراکی افراد دچار مشکل باشه، افراد در حرکت نیز دچار مشکل می‌شوند. توان حرکتی تاثیر مستقیمی در یادگیری‌های روانی، حرکتی، شناختی و عاطفی دارد. کودکانی که در این زمینه ضعف دارن در حفظ تعادل، هماهنگی بدن، جهت یابی و مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت دچار مشکل هستند. این کودکان در مهارت‌هایی مثل پریدن، گرفتن توپ و ضربه ریتیمیک مشکل دارن. عدم هماهنگی دو طرف بدن در این بچه‌ها باعث می‌شود که نتوانند در انجام حرکات ظریف موفق باشند چرا که اکثر اوقات آن‌ها فقط با یک دست کارهاشون رو انجام میدن. بنابراین، ناتوانی ادراکی، منجر به ناتوانی های  یادگیری می‌شه.

علت اختلال های ادراکی

در رشد کودک مرحله‌ی حسی حرکتی نقش مهمی در مهارت‌های بعدی کودکان داره. درواقع یادگیری حسی حرکتی سال‌های ابتدایی زندگی کودکان، ساختمان ذهنی آن‌ها را برای یادگیری‌های ادراکی حرکتی آینده آماده می‌کند.

 یادگیری حرکتی اولیه هم‌چنین در تشکیل یاخته‌های قشرمغز که مسئول عملکردهای مغز هستند، بسیار تاثیر گذار هستن. به این ترتیب می‌توان گفت رشد ادراکی و حسی و حرکتی، از هم جدا نیستن و همه‌ی آن‌ها در یک سیستم پویا به صورت هماهنگ با هم کار می‌کنن.

انواع اختلال‌های ادراکی

اختلال ادراکی درواقع به معنای اینه که فرد آن واقعیتی رو که در بیرون وجود داره، به درستی نتونه دریافت و تجزیه و تحلیل بکنه. توهم‌ها و خطاهای حسی، از انواع اختلال های ادراکی است.

خطای حسی شامل موارد مختلف می‌شه از جمله: خطای تفسیر و سو تفسیر محرک‌ها مثل شکست نور.

درک اشتباه از محرک‌های خارجی موجود

البته ناگفته نمونه که بعضی از انواع این ختلال‌ها، بیماری محسوب نشده و با اندکی افزایش توجه قابل حل هست و بنابراین جزء اختلالات ادراکی حرکتی حساب نخواهند شد.

اختلال‌های حرکتی

حرکت، در ابتدایی‌ترین روزهای تولد کودک قابل توجه است. اما ان‌چه که به عنوان اختلالات حرکتی می‌شناسیم، چیزی نیست که از همان روزهای اولیه کودکی قابل شناسایی باشه. ممکن است تا سال‌های ابتدایی حتی قابل تشخیص هم نباشد. کودکانی که اختلالات حرکتی دارند در انجام درست فعالیت‌های ریز و درشت خود دچار مشکل هستند. آن‌هابه خوبی بچه‌های دیگر نمی‌تونن بدوند، توپ بازی کنند یا بند کفش‌های خود را ببندند.

انواع اختلالات حرکتی

 اختلالات حرکتی انوع مختلفی داره که در زیر به آن اشاره می‌کنیم

اختلال حرکتی دیستونی: این اختلال فرد اسپاسم‌های عضللانی غیرارادی و مکرر رو تجربه می‌کنه. این اختلال در کودکان از سنین 4 تا پنج سالگی دیده میشه.

اختلال حرکتی آتاکسیا: این اختلال به عنوان اختلال حرکتی پیشرونده هم نامیده می‌شود. برای فرد هماهنگی اعضای مختلف بدن و حفظ تعادلش کار سختی است.

اختلال حرکتی مربوط به سیسم پردازش: برخی از سیگنال‌های ارسالی توسط تالاموس، مسئول حرکات انقباضی هست و بخش دیگه مربوط به رفتارهای عاقلانه و منطقی فرد. در کودکان دچار اختلالات حرکتی، پیشی گرفتن این سیگنال‌ها، موجب میشه که کودک دچار تیک بشه و در حرکات عادی خودش دچار مشکلاتی بشه. 

هماهنگی حرکات

برای این‌که کودک بتونه به خوبی بازی بکنه، بدود و بپرد ، نیازمند اینه که اجزای مختلف مثل پوست، دست و پا، دهان و سایر اجزای بدنش بتونه به خوبی محرک‌های بیرونی رو دریافت بکنه، تجزیه وتحلیل و به حرکت تبدیل بکنه. بعد از اون برای این‌که بتونه این حرکات درشت رو به خوبی انجام بده، باید مهارت‌های هماهنگی دو طرف بدن، برنامه‌ریزی حرکتی ، آگاهی فضایی و حفظ تعادل رو داشته باشه.

این بچه‌ها نمی‌تونن بدون آشفتگی و یا وول خوردن روی زمین بنشینن. برای آن‌ها پریدن، حلقه زدن و بازی‌های پر جنب وجوش ممکن نیست. در مدرسه نمی‌تونن بدون این‌که به دوستان دیگه‌ی خودشون برخورد کنند، حرکت کنن. نمی‌تونن در صف منتظر بشن و ایستادن‌های طولانی برای ان‌ها سخت است. همینطور برای آن‌ها انجام فعالیت‌هایی که نیاز به استفاده از هر دو دست هست خیلی سخت است. این‌ بچه‌ها نمی‌تونن در کارهای ظریفی مثل نقاشی با قلم‌مو، قیچی و خط‌کش موفق باشند و به طور کلی در کارهای هنری و درست کردن کاردستی مشکل دارند. این کودکان در نوشتن مشکل دارند. حتی این بچه‌ها در انجام وظایف شخصی مثل لباس پوشیدن نمی‌تونن به خوبی عمل کنند. در کل این بچه‌ها ممکنه زیادی دست و پا چلفتی حساب بشن و به این طریق اعتماد به نفس اون‌ها به میزان خیلی زیادی کم بشه. بنابراین تشخیص اختلالات ادراکی حرکتی در کودکان بسیار اهمیت داره.

راه‌کارهای درمان اختلالات ادراکی حرکتی

برای بچه‌ها می‌توان تمرین‌های مختلفی را در خانه در نظر گرفت تا به مرور مشکلات حرکتی آن‌ها حل بشه. به عنوان مثال طنابی دست کودک بدیم تا گره زدن را تمرین کنه. بعد از مدتی اجازه بدیم تا بند کفشش رو خودش ببندد.  این کار به افزایش هماهنگی حرکت‌های ظریف کودک کمک می‌کنه. برای کودک کاردستی‌های راحت در نظر می‌گیریم که احتیاج به کار با قیچی داشته باشه.

برای حرکت‌های درشت، بازی‌های پریدنی و دویدنی رو با بچه‌ها تمرین می‌کنیم. از بچه‌هامی‌خواهیم که با چشم‌های بسته توی اتاق حرکت کنن و دستورهای ما رو اجرا کنن.

هم‌چنین برای کودک برنامه بریزید و کارهای بزرگ را به جزئیات تقسیم کنین. قبل از شروع هر بازی و هر کاری، قوانین و جزئیات را برای او توضیح بدین. در حین انجام تکالیف، از بچه‌ها سوال بپرسید و  کارهایی که باید انجام بدن رو بهشون یاداور بشین. و به این طریق با یک برنامه‌ریزی به تنظیم و هماهنگی فعالیت‌های مختلف بچه‌ها کمک کنید. ولی با این‌حال، گاهی لازمه که برای درمان اختلالات ادراکی حرکتی از کمک روان درمان‌گران و دارو درمان‌ها استفاده کرد.

‌نتیجه‌گیری

اختلالات ادراکی حرکتی از جمله اختلالات بسیار مهمه. ارگانیزم بدن انسان، سیستمی پویا و پیچیده هست. به این معنا که ممکن نیست توانایی ادراکی کودک جدای از توان شناختی، عاطفی و حرکتی باشد و تمامی آن ها به هم مرتبط هستن. اگر فرد از لحاظ ادراکی دچار مشکل باشه و نتونه به تفسیر مناسب و درستی از محیط برسه، مطئنا نمی‌تونه که به خوبی در محیط عمل و حرکت بکنه. به این ترتیب، افرادی که اساسا با شروع سن مدرسه، متوجه نقص در تفسیر محیط هستن، متوجه نقص درهماهنگی‌های حرکتی می‌شوند. از جمله اختلال‌های ادراکی، درک نادرست از محیط و خطای تفسیر محیط است.

 اختلال‌های دیستونی، آتاکسیا و سیستم‌های پردازشی نیز از جمله اختلال‌های حرکتی است. این اختلالات ادراکی حرکتی می‌تونه علت‌های زمینه‌ای در سیستم عصبی باشه یا به خاطر مشکلاتی در زمان جنینی باشد اما با این وجود تمرین‌هایی رو می‌شه در نظر گرفت برای این‌که افراد به مرور به هماهنگی سیستم ادراکی و حرکتی برسن. اگر چه نباید از کمک‌هی درمانگران و دارودرمان‌ها در بهبود اختلالات ادراکی حرکتی غافل شد.