رشد کودک و تربیت فرزند یکی از شیرین‌ترین و درعین‌حال سخت‌ترین وظایف زندگی هر پدر و مادری هست. احتمالاً پدر و مادرای جوون نمیدونن ویژگی خاص هر مقطع سنی چی هست و آیا رشد شناختی، اجتماعی و گفتاری فرزندشون طبق روال صحیح طی میشه یا نه. از طرف دیگه عکس‌العمل‌های هر مقطع سنی چی هست و خیلی از سؤالات دیگه. البته رشد و تکامل هر مقطع سنی به عوامل مختلفی بستگی داره؛ مثلاً ویژگی‌های ژنتیکی، ارثی، تغذیه مادر در دوران بارداری. حالا اگر مایل هستین درباره شناخت ویژگی های مقاطع سنی مختلف اطلاعات بهتر و جامع‌تری داشته باشید، با خانم فاطمه مرادی روان‌شناس، درمانگر کودک، نوجوان و خانواده همراه باشید.
ویژگی خاص هر مقطع سنی
هر جنبنده زنده‌ای که در این دنیا می‌بینید درحال‌رشد و حرکته. فرزند انسان هم همینطوره. ویژگی خاص انسان که اونا از بقیه موجودات متمایز می‌کنه رشد هست؛ منظور اینه که علاوه بر رشد جسمانی، رشد عقلانی، روانی و شناختی ویژه‌ای داره. هر مقطع سنی ویژگی‌های خاص خودش را داره. منظورم از نظر رشد جسمی، عقلی، شناختی و توانایی‌های مختلف هست. در ابتدا ویژگی خاص هر مقطع سنی را به دودست تقسیم می‌کنیم.
1. ویژگی‌ها و مهارت های شناختی و اجتماعی
در مبحث شناخت ویژگی های مقاطع سنی مختلف ویژگی ها و مهارت های شناختی و اجتماعی را داریم. اون دسته از ویژگی‌هایی که مربوط به روش تفکر و درک هر آدم از دنیای خودش و اطرافشه. اینکه انسان هنر تعامل درست با دنیای اطراف خودش را یاد می‌گیره. دستیابی به این مهارت که بتونه در برخورد با جامعه چطور رفتار کنه و در شرایط مختلف چه عکس‌العمل‌هایی از خودش نشون بده همگی مربوط به رشد ویژگی‌های شناختی و اجتماعی هستن.
2. ویژگی خاص هر مقطع سنی؛ ویژگی‌ها و مهارت‌های حرکتی و رشدی
این دسته از ویژگی‌ها مربوط به رشد اندام‌های داخلی و خارجی هستن. رشد اندام‌ها و پیشرفت در مهارت‌های حرکتی و اجتماعی به یکدیگر وابسته هستن. رشد هم‌زمان اندام‌های حرکتی، رشد مغزی و رشد روانی همگی رابطه مستقیم با هم دارن و باید در هر رده سنی تمام این موارد موردتوجه قرار بگیره؛ اگر جایی متوجه شدید که ممکنه مشکلی وجود داشته باشه حتماً به متخصصان مربوط مراجعه کنید؛ چون بخش زیادی از شخصیت و سلامت جسمی و روانی فرزند شما در سال‌های اولیه شکل می‌گیره.
حالا ببینیم ویژگی‌ها و مهارت‌های شناختی، حرکتی و رشدی کودکان از بدو تولد تا 11 سالگی کدوما هستن.
1. مهارت‌های نوزاد 3-1 ماهه
در بحث ویژگی خاص هر مقطع سنی از نوزادان 3-1 ماهه شروع می‌کنیم. نوزاد در این سن:
- میتونه به والدین و اطرافیان مستقیم نگاه کنه.
- میتونه لبخند بزنه.
- صدا و آوا تولید کنه.
- · با چرخوندن سرش به سمت صدا به صحبت اطرافیان دقت می‌کنه.
- برای گرفتن اشیا تلاش می‌کنه.
- وقتی کودکتون را روی شکم روی زمین بذارید میتونه گردنش را محکم نگهداره و سرش را بالا بگیره.
- اشیا را با چشماش دنبال می‌کنه.
2. مهارت‌های نوزاد 6-4 ماهه
دومین بخش از ویژگی خاص هر مقطع سنی شامل نوزادان 6-4 ماهه هست. نوزادان 6-4 ماهه می‌تونن:
- حالت صورت اطرافیان را تشخیص بدن؛ مثلاً اگر خندیدید اونم با شما همراهی می‌کنه.
- چهره‌های آشنا را تشخیص بده.
- در این سن خنده‌هاش صدادار شده.
- دستش را برای گرفتن اشیا دراز می‌کنه.
- صداهای اطراف را تقلید می‌کنه.
3. مهارت‌های نوزاد 9-7 ماهه
در 7 ماهگی تا 9 ماهگی نوزادان می تونن مهارت‌های زیر را انجام بدن:
- دستش را به‌طرف دهانش می‌بره و ممکنه هر چیزی به دستش برسه داخل دهان بگذاره.
- غریبه‌ها را شناسایی می‌کنه و کنارشون احساس ناامنی داره.
- با شنیدن اسم خودش واکنش نشون میده.
- میتونه بدون کمک دیگران بشینه.
4. مهارت‌های نوزاد 11-9 ماهه
به دنبال ویژگی خاص هر مقطع سنی سراغ نوزادان 11-9 ماهه می‌ریم. این نوزاد:
- علاقه داره اشیا را پرتاب کنه.
- بیشتر به مادر وابسته میشه و به مادر می‌چسبه.
- · «نه» گفتن را یاد گرفته و در طول روز بارها از این کلمه استفاده می‌کنه.
- الان دیگه به‌صورت سینه‌خیز میتونه بره و همه‌جا را به هم می‌ریزه.
- در این سن از خیلی از حرکات شما تقلید می‌کنه.
- میتونه با کمک شما یا گرفتن دیوار یا مبل روی پاهای خودش بایسته.
5. مهارت‌های نوزاد 12 ماهه
نوزاد 12 ماهه می تونه کارهای زیر را انجام بده:
- شناخت بهتری از اندام‌های خودش داره و وقتی بپرسید «دستت کو» نشون میده.
- حس می‌کنید بداخلاق شده و سازگاری قبل را نداره.
- این بداخلاقی و لجبازی نشونه شروع یادگیری استقلال هست.
- بیشتر از قبل به غریبه‌ها حساس شده.
- میتونه چند کلمه را بگه و «بای‌بای» کنه.
6. مهارت‌های کودک ۱۸ماهه
در مبحث ویژگی خاص هر مقطع سنی ببینیم که باید انتظار رشد چه مهارتهایی را در کودک ۱۸ماهه داشته باشیم.
- شیطنت‌های کودک بیشتر شده.
- نسبت به وسایل منزل بیشتر واکنش نشون میده و سعی می‌کنه اونا را بشناسه.
- علاقه زیاد به خط‌خطی کردن در و دیوار داره.
- میتونه دستورات تک‌مرحله‌ای مثل «بشین»، «بخور»، «بیا» و… را درک و پردازش کنه.
- میتونه بر اساس چیزهایی که می‌شنوه از خودش کلمات کوتاه بسازه.
- کلمات «مامان» و «بابا» را به‌خوبی ادا می‌کنه.
7. ویژگی خاص هر مقطع سنی؛ مهارت‌های کودک ۲۴ماهه (۲ساله)
کودک ۲۴ماهه الان یک کودک 2ساله هست و دیگه انتظاراتمون ازش بیشتر شده. یک کودک ۲ساله میتونه:
- دستورهای دوقسمتی شما را به‌خوبی درک و پردازش کنه.
- تفاوت موجودات زنده را میتونه درک کنه و در بازی وانمود می‌کنه سگ یا گربه شده.
- از نظر اجتماعی پیشرفت کرده و از بازی با همسالان خودش لذت می‌بره.
- لجبازی اون بیشتر شده و این نشانه استقلال بیشتر هست.
- احتمالاً در این سن از دستورات شما سرپیچی می‌کنه.
- مهارت زبانی کودکتون خیلی پیشرفت کرده و میتونه جمله‌های کوتاه بسازه.
- با بالارفتن از نرده‌ها و پله‌ها می‌خواد قدرت بدنی و استقلال خودش را نشون بده.
8. مهارت‌های کودک ۳ساله
در بحث ویژگی خاص هر مقطع سنی درباره 3 سالگی باید بگیم که 3 سالگی سن کنجکاوی و استقلال بیشتر کودک برای کشف دنیای بزرگتره.
- سعی می‌کنه با شما ارتباط کلامی برقرار کنه.
- هنوز توانایی کنترل احساسات و هیجانات خودش را نداره.
- در این سن چیدن پازل‌ها را دوست داره و میتونه ارتباط بین تکه‌های پازل را درک کنه.
- حس کنجکاوی در اون این‌قدر رشد کرده که هر جا دری ببینه می‌خواد بازش کنه و به همه‌جا سر بزنه.
- در این سن حس همدلی در کودک رشد کرده و مثلاً وقتی ناراحت هستید شما را می‌خندونه.
- مهارت نوبتی بازی‌کردن در این سن در او رشد کرده و میتونه رعایتش کنه.
9. شناخت ویژگی های مقاطع سنی مختلف؛ مهارت‌های کودک ۴ساله
برای شناخت ویژگی های مقاطع سنی مختلف و در بحث ویژگی خاص هر مقطع سنی به 4 سالگی رسیدیم. کودک ما حالا 4 سالش شده و ببینیم کدوم رفتارهای شناختی و حرکتی در اون رشد کرده.
- کودک در این سن میتونه اعداد را بشماره و اونا را تقریباً یاد گرفته.
- در این سن مهارت نقاشی‌کردنش پیشرفت کرده و میتونه آدمک‌های ساده نقاشی کنه.
- در این سن قدرت تخیلش پیشرفت کرده و میتونه داستان‌های تخیلی براتون تعریف کنه.
- مهارت‌های گفتاریش کامل‌شده و میتونه اتفاقات روزانه را برای شما تعریف کنه.
- اعصاب حرکتی کودک در این سن تکمیل شده و میتونه به‌تنهایی دستاش را بشوره و همین‌طور میتونه عقب‌عقب راه بره.
10. مهارت‌های کودک ۵ساله
همونطور که ویژگی خاص هر مقطع سنی را بررسی می‌کنیم به سن 5 سالگی رسیدیم. در سن 5 سالگی مهارت‌های کودک به صورت زیر است:
- مهارت نقاشی کودک شما پیشرفت زیادی کرده.
- عددها را خوب یاد گرفته و میتونه تا 10 بشماره.
- در این سن سؤالات پیچیده‌تری می‌پرسه.
- حالا دیگه میتونه جنسیت را تشخیص بده و متوجه هست که بعضی همسالان یا دوستاش دختر یا پسر هستن.
- بعضی روزا بچه سازگار و حرف‌گوش‌کن هست و بعضی روزا لجبازی می‌کنه.
- میتونه شعر حفظ کنه و اونا را بخونه.
- اگر داستانی براش گفتید و بعد سؤال پرسیدید، میتونه به سؤالات شما جواب بده.
- از نظر جسمی و حرکتی پر جنب‌وجوش شده و تلاش می‌کنه روی یک پا بایسته.
11. مهارت‌های کودکان 8-6 ساله
بخش دیگر ویژگی خاص هر مقطع سنی مربوط به سنین 8-6 سال هست. کودکان در این سن از نظر شناختی، حرکتی و اجتماعی پیشرفت زیادی کردن. در ادامه با هم ببینیم این بازه سنی انتظار چه پیشرفت‌هایی را باید از کودکمون داشته باشیم.
- فرزند گل و گلاب ما در این سن میتونه دستورات سه‌مرحله‌ای را بشنوه و اجرا کنه.
- الان دیگه میتونه چپ و راست را تشخیص بده و همین‌طور عددها را برعکس بشماره.
- کودک در این بازه سنی مفهوم زمان را درک می‌کنه.
- به‌راحتی میتونه با همسالان خودش ارتباط برقرار کنه و بازی کنه
- حسادت در این سن در کودک شکل می‌گیره و ممکنه به اطرافیان حسودی کنه. پس به توجه و محبت بیشتری نیاز داره.
- با ورود به مدرسه مهارت‌های خوندن و نوشتن را یاد می‌گیره.
- کارهای شخصی مثل لباس پوشیدن، مسواک‌زدن و شونه‌زدن را هم یاد گرفته و انجام میده.
12. شناخت ویژگی های مقاطع سنی مختلف؛ مهارت‌های کودکان 11-9 ساله
در اینجا آخرین بخش از موضوع ویژگی خاص هر مقطع سنی مربوط به سنین 11-9 هست. در این سن:
- مهارت خوندن و نوشتن در کودک قوی‌تر شده و میتونه داستان‌های کودکانه را بخونه و تعریف کنه.
- توانایی شخصیت‌پردازی در کودک قوی‌تر شده و میتونه در تخیلاتش خودش را به‌جای شخصیت‌های خیالی تصور کنه و کارهای اونا را انجام بده.
- مهارت سخنرانی در این سن کم‌کم در کودک شکل می‌گیره و همین‌طور تحت‌تأثیر اخبار و شنیده‌ها قرار می‌گیره.
جمع‌بندی
رشد و پرورش کودک یکی از چالش‌های زندگی هر پدر و مادریه. همه پدر مادرها دوست دارند فرزندانی سالم هم از نظر جسمی، روحی روانی و شخصیتی داشته باشن. به همین خاطر آشنایی با ویژگی خاص هر مقطع سنی لازمه. چون با شناخت ویژگی های مقاطع سنی مختلف، اگر جایی احساس کردید مشکلی وجود داره به پزشک یا روان‌شناس مراجعه کنید. رشد و تکامل هر مقطع سنی مربوط به اون بازه زمانی هست و نباید انتظار داشته باشید فرزند شما زودتر از موعد به مهارتهایی که مخصوص سن اون‌ها نیست برسن. در انتها شما را به مطالعه مقاله توصیه های مهم جهت آموزش دستشویی رفتن به کودکان دعوت می‌کنیم.
