یکی از چالش‌های مهم در رشد کودک آموزش دستشویی رفتن به کودکان هست. تو این مرحله والدین دچار نگرانی و سردرگمی می‌شن. موفقیت در آموزش استفاده از دستشویی به کودکان به آمادگی جسمی و هیجانی کودک بستگی داره و سن خاصی را برای آن نمی‌شه توصیه کرد. ممکنه بعضی بچه‌ها از سنین پایین 24-18 ماهگی بتونند از دستشویی استفاده کنند؛ ولی بعضی دیگه حتی تا سنین 4-3 سال نتونند نیاز خود به دستشویی رفتن را عنوان کنند. اهمیت آموزش دستشویی رفتن در کودکی را باید جدی بگیریم؛ چون آموزش به‌موقع مانع ابتلا کودک به مشکلات مختلف پوستی مانند بثورات پوشک یا عفونت‌های ناشی از عدم رعایت بهداشت پوشک میشه. از طرف دیگه از نظر هزینه خرید پوشک نیز صرفه‌جویی میشه. اگه شما هم فرزند کوچکی دارین و با این چالش مواجه هستین میتونید با خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک، نوجوان و خانواده همراه باشین و توصیه های مهم آموزش دستشویی رفتن به کودکان را دنبال کنید.
آموزش دستشویی رفتن به کودکان
در مورد آموزش دستشویی رفتن کودکان توصیه‌های ضدونقیضی وجود داره. بعضی میگن که باید دستشویی رفتن کودکان زودتر آموزش داده بشه وگرنه ممکنه کودک یاد نگیره. گروه دیگه‌ای میگن آموزش زودهنگام دستشویی رفتن باعث آسیب‌دیدن شخصیت کودک و زمینه‌های بروز وسواس و اضطراب میشه. در اینجا چند توصیه برای آموزش دستشویی رفتن کودکان به شما معرفی می‌کنیم.
1. آموزش بر اساس اخلاق و شخصیت کودک
قبل از آموزش دستشویی رفتن به کودکان شما باید خلق‌وخو و رفتار کودک خود را بررسی کنین. چه ساعاتی از روز کودک تمرکز بیشتری داره؟ آیا کودک برای یادگیری این مرحله از زندگی خود آمادگی داره؟ آیا کودک از بیان اینکه دستشویی داره خجالت‌زده میشه؟ وقتی پاسخ این سؤالات را پیدا کردین می‌تونین برای آموزش کودک برنامه‌ریزی کنین. نکته مهمی که باید به آن توجه کنین اینه که آموزش دستشویی رفتن کودک نباید با اتفاقات دیگر زندگی او تداخل داشته باشه؛ مثلاً زمان رفتن به مهدکودک یا تولد نوزادی جدید، این هم‌زمانی می‌تونه موجب بروز اضطراب در کودک بشه.
2. آموزش دستشویی رفتن به کودکان؛ گاهی کودک بدون پوشک باشد
یکی دیگه از موارد مربوط به آموزش دستشویی رفتن به کودکان اینه که در مواقعی از روز که دمای منزل مناسبه (ترجیحاً تابستان) میتونید کودک را بدون پوشک آزاد بذارید تا به نداشتن اون عادت کنه. این کار را در سنینی انجام بدید که کودک می‌تونه نیاز خود به دستشویی را بگه.
3. کتاب خواندن برای کودک در حال آموزش
کتاب‌های رنگی با تصاویر جذاب برای سرگرم‌کردن کودکان وجود داره که موضوع آن‌ها مربوط به آموزش دستشویی رفتن هست. وقتی برای کودک کتاب‌هایی با این موضوع می‌خونید کودک نه‌تنها برای یادگیری مشتاق میشه؛ بلکه به او نشون می‌دید که این موضوع چقدر مهمه. کودک به‌تدریج یاد می‌گیره که برای ورود به دنیای بزرگ‌ترها باید دستشویی رفتن را یاد بگیره. یادگیری این مهارت برای او یک مزیت محسوب میشه و برای رسیدن به اون تلاش می‌کنه.
4. داشتن برنامه منظم برای دستشویی رفتن
در روند آموزش دستشویی رفتن به کودکان داشتن یک برنامه منظم خیلی مهمه؛ مثلاً سه بار در روز در وقت معینی کودک را به دستشویی ببرید تا این زمان‌بندی را یاد بگیره. طول زمان این کار برای تمام کودکان یکسان نیست و ممکنه تا 6 ماه طول بکشه تا کودک آموزش را یاد بگیره. کنترل ادرار در خواب برای کودکان سخته. هنگام اجرای این برنامه اگر کودک تمایلی به دستشویی رفتن نداشت او را به این کار مجبور نکنید.
5. تهیه صندلی مخصوص آموزش
میتونید با خریدن یک صندلی شخصی با رنگ و طرح جذاب کودکانه کودکتون را به دستشویی کردن تشویق کنید. این کار باعث میشه که کودک آروم‌آروم با محیط دستشویی آشنا بشه؛ اگر کودک بخواد در هنگام استفاده از صندلی با اسباب‌بازی‌هاش بازی کنه مانع او نشید؛ چون نباید دچار احساسات منفی بشه. ممکنه در ابتدای آموزش و در شروع استقلال ترس داشته باشه. میتونید برای او داستان‌های خنده‌دار کودکانه بگید.
علائم آمادگی کودک برای دستشویی رفتن
بیشتر بچه‌ها بین سنین 3-2 سالگی آماده رفتن به دستشویی هستن. ممکنه این زمان برای پسرها بیشتر طول بکشه. حدود نیمی از پسران و بیش از 60 درصد دختران تا 4-3 سالگی دستشویی رفتن را کاملاً یاد می‌گیرن. ممکنه آموزش دستشویی رفتن به کودکان با نیازهای خاص، بیشتر از این زمان طول بکشه. بر اساس گزارش انجمن پزشکان اطفال آمریکا کودکانی که از 18 ماهگی آموزش رفتن به دستشویی را شروع می‌کنن آموزش تا 4 سالگی برای اونا طول می‌کشه؛ ولی کودکانی که از 2 سالگی آموزش را شروع می‌کنن تا 3 سالگی اونا به طور کامل یاد می‌گیرن. بعضی علائمی که نشون میده کودک برای دستشویی رفتن آمادس شامل موارد زیر میشه:
- وقتی کودک پوشک خود را کثیف کرده به شما می‌گه.
- پوشک کودک در طول شب معمولاً خشک می‌مونه.
- حالات چهره کودک زمان ادرار یا مدفوع تغییر می‌کنه.
- کودک به توالت رفتن و پوشیدن لباس زیر علاقه نشان میده.
- حرکات روده در زمان‌های معینی انجام میشه.
اگه کودک از رفتن به دستشویی می‌ترسه یا در برابر آن مقاومت می‌کنه و بعد وقتی که او را به دستشویی بردید ادرار یا مدفوع می‌کنه؛ به این معنیه که هنوز آمادگی یادگیری آموزش را نداره.
توصیه های مهم آموزش دستشویی رفتن
مدت‌زمان آموزش دستشویی رفتن به کودکان متفاوته. ممکنه بعضی کودکان در عرض 3-2 ماه و بعضی دیگه تا 6 ماه این آموزش‌ها را یاد بگیرن و مستقل بشن؛ ولی برای بعضی دیگه از کودکان این زمان طولانی‌تر میشه. پس برای آموزش این مرحله از زندگی کودک باید صبر داشته باشید و حوصله به خرج بدید. اینجا توصیه‌های مربوط به آموزش دستشویی رفتن را با هم دنبال می‌کنیم.
1. مکان دستشویی را به کودک نشان بدید
کودک را با قسمت‌های مختلف خونه و کارکرد اونها آشنا کنین؛ به‌عنوان‌مثال اینجا آشپزخونه است و تو آشپزخونه غذا درست می‌کنیم، اینجا اتاق‌خوابه ما اونجا می‌خوابیم، اینجا دستشوییه و رفتار مخصوص اونجا را برای کودک توضیح می‌دیم. توجه کنید که کودک از چاه دستشویی می‌ترسه پس بهتره برای شروع آموزش صندلی توالت کودک را داخل حمام قرار بدید.
2. تمرکزکردن کودک روی دستشویی‌کردن
وقتی کودک روی صندلی مخصوص نشسته با خوندن شعرهای کودکانه یا داستان‌های کودکانه آموزش دستشویی رفتن، توجه او را به تمرکز روی این رفتار جلب کنید.
3. توصیه های مهم آموزش دستشویی رفتن؛ تشویق
در فرایند آموزش دستشویی رفتن به کودکان تشویق‌کردن می‌تونه انگیزه کودک را برای آموزش بیشتر کنه؛ مثلاً بعد از اینکه کودک موفق شد این کار را با موفقیت انجام بده به اون یک برچسب بدید تا روی کاشی‌ها بچسبونه. این کار باعث میشه که در دفعات بعدی با دیدن اونها موفقیت‌های قبلی خودش یادش بیاد.
4. آگاهی کودک از تغییرات بدن در هنگام دفع
زمانی که کودک در گوشه‌ای نشسته و در حال دفع‌کردنه با او در مورد این حالت صحبت کنید تا اسمش را هنگام دفع بگه. بعد از اون درباره ادرار بهش توضیح بدید.
5. توصیه های مهم آموزش دستشویی رفتن؛ توجه به دوره بازگشت
در مبحث توصیه های مهم آموزش دستشویی رفتن به دوره بازگشت توجه داشته باشین. بعد از اینکه کودکان کنترل مثانه را یاد گرفتن ممکنه یک دوره بازگشت داشته باشن. یعنی بعد از مدتی که لباس خودشون را خیس نمی‌کنن، ممکنه دوباره کنترل رفتار را فراموش کنن. این روند طبیعیه و در بیشتر کودکان اتفاق می‌افته. با دیدن این مرحله کنترل خودتون را از دست ندید و خونسرد باشین. کودک بعد از 3-2 روز دوباره کنترل ادرار و مدفوع خودش را به دست می‌گیره.
اهمیت آموزش دستشویی رفتن در کودکی
آموزش اشتباه دستشویی رفتن در کودکی باعث میشه که کودک در بزرگسالی دچار آسیب‌های روان‌شناختی بشه. اگر موقع آموزش دادن کودک را تنبیه یا مؤاخذه کنید یا هنگام خرابکاری با او بدرفتاری بشه، دچار تروما یا آسیب روانی میشه و در برابر آموزش مقاومت می‌کنه. کودک از نظر روانی نمی‌تونه اعمال خشونت از طرف بزرگسال را در ذهن خودش پردازش کنه. آموزش اشتباه ممکنه موجب عقب‌نشینی در سنین جوانی بشه، علاقه به فعالیت‌ها در او کم‌رنگ بشه و خشونت در او رشد کنه.
جمع‌بندی
آموزش دستشویی رفتن به کودکان یکی از چالش‌های سخت برای والدین به‌ویژه مادران هست. نمی‌تونیم سن مشخصی را برای شروع آموزش در نظر بگیریم. در بین توصیه های مهم آموزش دستشویی رفتن توجه به نکات روان‌شناختی اهمیت زیادی داره. چون خشونت یا اجبار در این آموزش‌ها می‌تونه موجب بروز آسیب‌های روانی بشه که اثر اونها حتی تا بزرگسالی هم باقی می‌مونه؛ بنابراین اهمیت آموزش دستشویی رفتن در کودکی را جدی بگیرید و در طول روند آموزش دندون رو جیگر بذارید. در انتها شما را به مطالعه مقاله آموزش نحوه صحیح صحبت با کودکان دعوت می‌کنیم.
