اولین‌بار مفهوم دلبستگی توسط جان بالبی مطرح شد. دلبستگی از نظر او ارتباط روانی پایدار بین دو انسان هست. در سال‌های اولیه زندگی کودک، دلبستگی بین کودک و پرستار و یا مادرش، تأثیر بسیار زیادی رو در شخصیت و بقای زندگی اون میزاره. مادرانی که به‌موقع نیازهای کودک خود رو برطرف می‌کنند، احساس امنیت رو در فرزند خودشون به وجود میارن. درواقع دلبستگی، پیوند عاطفی عمیقی بین کودک و مادر و یا مراقب هست که به کودک شما احساس آرامش بسیاری میده. در ادامه مقاله دلبستگی ایمن و ناایمن رو بررسی می‌کنیم و به توضیح کامل هرکدوم می‌پردازیم. بای کسب اطلاعات بیشتر اصول تشویق و تنبیه های کودکان را نیز مطالعه کنید.
دلبستگی ایمن چیست؟
وقتی مراقب و یا مادر، از لحظه تولد نوزاد، به‌موقع و به‌درستی به نیازهای او پاسخ بدن و حس اعتماد را در نوزاد ایجاد کنند، باعث به‌وجود اومدن رابطه تعاملی مثبتی بین مادر و نوزاد میشه. این موضوع باعث طی شدن درست مراحل سلامت روان و دلبستگی ایمن در آینده میشه.
در حقیقت نشانه دلبستگی ایمن در کودک اینه که زمانی که مادر و یا مراقب از او جدا میشه، کودک مادر و یا مراقبش رو صدا میزنه و بعد میخواد که پیداش کنه و در آخر هم گریه میکنه. زمانی هم که مادرش برمیگرده، خوشحال میشه و میخواد به آغوشش بره. بعد از مدتی که در آغوش مادرش موند و آروم شد، به ادامه بازیش میرسه.
عوامل مؤثر در شکل‌گیری دلبستگی ایمن
در ادامه معرفی دلبستگی ایمن و ناایمن، عوامل مؤثر در تشکیل دلبستگی ایمن رو عنوان می کنیم و به بررسی هر کدوم می‌پردازیم.
1- برقراری روابط نزدیک با کودک
یکی از عوامل تشکیل‌دهنده دلبستگی ایمن، برقراری روابط نزدیک با کودک هست. کودک باید هم با پدر و هم با مادرش رابطه نزدیکی داشته باشه و با اون‌ها ارتباط برقرار کنه تا پیوند عاطفی عمیقی بین اون‌ها ایجاد بشه.
2- کیفیت مراقبت از کودک
در ادامه بررسی دلبستگی ایمن و ناایمن باید بگیم که از دیگر عوامل تأثیرگذار در ایجاد دلبستگی ایمن، کیفیت مراقبت از کودک هست. مراقب و یا مادر باید بیشتر اوقات در حضور کودک باشه و نیازهای اساسی کودک مثل نیاز به غذا را به‌موقع پاسخ بده. پاسخ‌دهی منظم و مناسب و به‌موقع مادر و پرستار کودک و نگهداری محبت‌آمیز او، با ایمن بودن دلبستگی ارتباط داره. هنگام ارتباط با کودک نباید مادر و یا مراقب بی‌توجهی کنه و بی‌حوصله باشه. همچنین توجه بیش از حد نیز توصیه نمیشه.
3- شرایط خانوادگی
در ادامه بررسی دلبستگی ایمن و ناایمن باید بگیم که یکی دیگر از عوامل مؤثر در شکل‌گیری دلبستگی ایمن، شرایط خانوادگی هست. در واقع نوع رفتاری که والدین با کودکشون دارند بسیار مهم هست. والدینی که از سوی پدر و مادرشون بی‌مهری دیدند، نباید با فرزندشون هم همونطور رفتار کنند. باید سعی کنند والدین خوبی باشند تا دیگه کودکشون اون بی‌مهری رو تجربه نکنه. توجه داشته باشید که روابط عاطفی بین والدین هم بسیار تأثیرگذار هست.
4- ویژگی‌های کودک
از عوامل مؤثر برای ایجاد دلبستگی ایمن در کودک، ویژگی‌های کودک هست. بعضی از نوزادان از زمان تولد و تا مدت‌ها بی‌قرار هستند و گریه می‌کنند و بعضی نوزادان دیگر نیز خوش‌اخلاق‌تر هستند.
مادر باید نوزاد خود را جدای از خلقی که داره با مهربانی بپذیره و به او رسیدگی کنه. عواملی مثل بیماری نوزاد، تولد زودرس و نگهداری از نوزاد، عواملی هستند که شرایط رو برای والدین سخت‌تر میکنه. در این شرایط، والدین به‌خصوص مادر، باید تحمل‌پذیری بیشتری داشته باشه و مسئولیت بیشتری رو پذیرا باشه.
دلبستگی ناایمن چیست؟
در ادامه بررسی دلبستگی ایمن و ناایمن باید بگیم که دلبستگی ناایمن به علت عدم توانایی مادر و یا مراقب، در برآورده کردن نیازهای اولیه کودک ایجاد میشه. در این سبک از دلبستگی، کودک نسبت به آدم‌ها و محیط اطرافش هیچ اعتمادی نداره و احساس ناامنی در سرتاسر افکارش به وجود میاد. این احساس ناامنی به شکل‌های مختلفی در رفتار کودک بروز پیدا میکنه که در ادامه به بررسی اشکال مختلف دلبستگی ناایمن می‌پردازیم.
دلبستگی ناایمن به چه صورتی بروز پیدا میکنه؟
در ادامه بررسی دلبستگی ایمن و ناایمن اشکال مختلف دلبستگی ایمن در کودک را بررسی می‌کنیم.
1- دلبستگی ناایمن اجتنابی
یکی از نشانه‌های دلبستگی ناایمن در کودک، دلبستگی ناایمن اجتنابی هست. هنگامی که مادر و یا مراقب در ابراز علاقه و محبت ناتوانه و یا از نظر عاطفی در دسترس کودک نبوده، کودک دچار دلبستگی ناایمن اجتنابی میشه. این موضوع باعث میشه که کودک در بزرگسالی به فردی شکاک تبدیل بشه و اگر در بزرگسالی یک رابطه عاطفی عمیق داشته باشه، درصورتی‌که این رابطه ختم به جدایی بشه دچار آشفتگی زیادی میشه و بهم میریزه.
2- دلبستگی ناایمن دوسوگرا
در ادامه بررسی دلبستگی ایمن و ناایمن باید بگیم که از دیگر نشانه‌های دلبستگی ناایمن در کودک، ایجاد دلبستگی ناایمن دوسوگرا هست. وقتی که مراقب و یا مادر در برقراری پیوند عاطفی با کودک، رفتاری غیرثابت دارند، کودک دچار دلبستگی ناایمن دوسوگرا میشه؛ بنابراین، این موضوع سبب میشه که کودک هم، الگوی دو سوگرایی رو با افراد دیگر اجرا کنه.
این دسته از کودکان در بزرگسالی به افرادی وابسته و آویزون تبدیل میشن که نیاز شدید اون‌ها، دوست داشته شدن توسط طرف مقابل هست و برای رسیدن به این خواسته دست به هر کاری میزنند. طرفداران نظریه یادگیری، وابستگی را شکلی از درماندگی میدونن. به عقیده این افراد، کودک وابسته نه‌تنها درصدد جستجوی تماس با مادرش هست، بلکه دائماً در صدد کسب پذیرش و تأیید از جانب مادرشه.
3- دلبستگی ناایمن آشفته
در ادامه بررسی دلبستگی ایمن و ناایمن باید بگیم که یکی دیگر از نشانه‌های دلبستگی ناایمن در کودک، دلبستگی ناایمن آشفته هست. هنگامی که نیازهای کودک نادیده گرفته بشه و پاسخ‌های مادر به نیازهای کودک به‌گونه‌ای باشه که در رفتار دلبستگی کودک ترس وجود داره، کودک دچار دلبستگی ناایمن آشفته میشه. بیشتر در کودکانی که تجربه ضربه درونی مثل جدایی از والدین و یا از دست دادن والدین رو دارند و یا مورد سوءاستفاده قرار گرفته شدن، الگوی دلبستگی ناایمن آشفته، دیده میشه.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی دلبستگی ایمن و ناایمن پرداختیم و گفتیم که در سال‌های اولیه زندگی کودک دلبستگی بین کودک و مادرش تأثیر بسیار زیادی رو در شخصیت و بقای زندگی اون میزاره و مسئله خیلی مهمی هست. همچنین عوامل مؤثری که در شکل‌گیری دلبستگی ایمن نقش دارند رو ذکر کردیم و گفتیم کودکانی که دچار دلبستگی ناایمن هستند و احساس ناامنی در وجودشون هست، این احساس ناامنی به شکل‌های مختلفی در رفتارشون بروز پیدا می کنه.
این اشکال شامل دلبستگی ناایمن اجتنابی، دلبستگی ناایمن دوسوگرا و دلبستگی ناایمن آشفته بود که به بررسی هر کدوم پرداختیم. برای دریافت اطلاعات بیشتر در اینباره و دریافت مشاوره میتونید به یک روان شناس کودک مراجعه کنید.
