وابستگی کودک به مادر یک رفتار طبیعیه؛ ولی خارج از حد نرمال میتونه به یک مشکل تبدیل بشه. همه ما با مبحث وابستگی آشنا هستیم و به نوعی اون را تجربه کردیم. وابستگی میتونه انواع مختلف داشته باشه. وابستگی به اشیا، افراد یا مکان. وابستگی معمولی بخشی از زندگی هر فرده و اختلال روانشناختی بهحساب نمیاد.
طبیعیه که کودک به والدین خودش و بهویژه مادر وابسته باشه؛ اما وابستگی افراطی میتونه اثرات و عواقب نامطلوبی بر تمام جنبههای زندگی حال و آینده کودک بذاره. به همین دلیل کاهش وابستگی کودکان به والدین اهمیت زیادی داره. اقدام برای درمان وابستگی در کودکان میتونه از اونها شخصیتی قوی با اعتمادبهنفس بالا بسازه. خانم فاطمه مرادی روانشناس و درمانگر کودک و نوجوان اطلاعات جامعی درباره آسیبهای وابستگی کودک به مادر، علل و راهکارهای درمانی در اختیار ما قرار میدن.
دلبستگی یا وابستگی
قبل از پرداختن به مبحث وابستگی کودک به مادر و کاهش وابستگی کودکان به والدین بهتره تفاوت این دو اصطلاح را روشن کنیم. منظور از دلبستگی پیوند عمیق کودک با مادره که بر پایه عشق، آزادی و امنیت بنا شده. دلبستگی به رشد روانی کودک کمک میکنه؛ ولی وابستگی حالتیه که کودک بدون مادر احساس ناامنی میکنه و نمیتونه زندگی کنه. در حالت وابستگی، کودک دائما نگران از دست دادن مادرشه.
علل وابستگی کودک به مادر
وابستگی بیش از اندازه کودک به مادر میتونه دو دلیل عمده داشته باشه. اولین دلیل اضطراب جدایی و دومین دلیل اضطراب اجتماعی در کودکه. در هر دو مورد نیازمند توجه و درمان روانشناختی هستن تا شاهد نتایج مثبت کاهش وابستگی کودکان به والدین باشیم. در غیر اینصورت اثرات منفی زیادی بر زندگی و آینده فرزندتون خواهد داشت. در ادامه این دو نوع اضطراب را بررسی میکنیم.
1. اضطراب جدایی کودک
یکی از دلایل وابستگی کودک به مادر اضطراب جدایی هست. این نوع اضطراب دلایل متعددی داره. علل بیولوژیکی، ژنتیکی و فعالیت دستگاه عصبی کودک میتونه موجب بروز این نوع اضطراب بشه. همچنین مسائل خانوادگی هم میتونه از علل بروز اضطراب جدایی کودک باشه؛ مثلاً در خانواده تک والدی یا خانوادهای که خیلی وابسته و درهم تنیده هستند شاهد بروز این نوع اضطراب هستیم. تنش، استرس یا از دست دادن یکی از اعضای خانواده هم در این بین نقش دارن.
2. اضطراب اجتماعی کودک
دلیل دوم وابستگی کودک به مادر اضطراب اجتماعی کودکان هست. چنین کودکانی در موقعیتهای اجتماعی مضطرب و پریشان هستن. این کودکان در وضعیتهای مختلف مثل صحبت کردن در حضور دیگران، ترس از ارزیابی، ترس از مکالمه با افرا ناآشنا یا ترس از توهین به دیگران بسیار مضطربن. اضطراب اجتماعی چیزی بیشتر از خجالت و کمروییه. این اختلال یک هراس شدیده که مانع برقراری ارتباط کودک با همسالانش میشه.
ویژگی های رفتاری کودک وابسته به مادر
گرچه عدم وابستگی کودک به مادر میتونه مشکلاتی را پدید بیاره؛ ولی وابستگی غیرطبیعی هم بسیار نگرانکنندهست. به همین دلیل کاهش وابستگی کودکان به والدین اهمیت زیادی داره و باید با مشاورههای روانشناسی این مشکل را مرتفع کرد. در این بخش ببینیم ویژگیهای رفتاری کودک وابسته به مادر چیه.
- جدا کردن این کودکان از والدینش بسیار دشواره.
- در جمع اضطراب دارن.
- این کودکان علاقه زیادی به مراقبت توسط دیگران دارن.
- درصورت عدم توجه والدین به این کودکان برای جلب توجه خیلی سؤال میپرسن.
- برای انجام کارهای سادهای که خودشون میتونن انجام بدن به والدین مراجعه میکنن.
- این کودکان بسیار مهرطلب و بهدنبال جلب توجه هستن.
- درصورت توجه والدین به کودک دیگر، حسودی کرده و با داد و فریاد توجه والدین را به خودشون جلب میکنن.
- از تنها ماندن وحشت دارن و همیشه با والدین هستن.
تشریح دلایل وابستگی کودکان به مادر
وقتی در یک بستر مناسب وابستگی کودک به مادر درست هدایت نشه از حالت طبیعی خارج میشه و مشکلات زیادی را برای هر دوطرف بهوجود میاره. در نتیجه کودک در برقراری روابط دوستی عملکرد ضعیفی داره و نمیتونه یک ارتباط سالم با دیگران برقرار کنه. در بخش قبلی مربوط به دلایل وابستگی کودک و مادر علل کلی را بیان کردیم. در این بخش جزئیات را بیشتر بررسی میکنیم.
1. وابستگی کودک به مادر؛ مشکلات خانوادگی
وقتی کودک در یک خانواده پرتنش بزرگ بشه با دیدن مشکلات خانوادگی احساس ناامنی میکنه. عدم امنیت باعث میشه کودک به آغوش مادر پناه ببره و جز اون کسی را امن ندونه. با ادامه تنشها در خانواده کودک وابستگی بیشتری پیدا میکنه و برای انجام کارهای ساده خودش هم به مادر متکیه؛ درنتیجه مسئولیتپذیری کودک کم میشه.
2. عدم رفع نیازهای عاطفی کودک
همه کودکان نیازمند توجه، محبت و عشق والدین هستن. وقتی نیازهای عاطفی کودک مثل توجه، امنیت، محبت و دوستی برآورده نشه نوعی خلا عاطفی احساس میکنه و درنتیجه دنبال آغوش امن مادره. این کودکان در سنین 3-1 سال تجربه طردشدن دارن.
3. عدم تربیت درست والدین
وقتی والدین اجازه ندن فرزندان در انجام کارهای خودشون استقلال داشته باشن نوعی ترس از مسئولیتپذیری و ترس از استقلال در کودک ظاهر میشه. درنتیجه اعتماد بهنفس و عزت نفس اون کاهش پیدا میکنه. تمام این رفتارها به مرور موجب افزایش وابستگی کودک به مادر میشه.
4. محبت افراطی والدین به کودک
کودکان بهشدت تحتتأثیر رفتار والدین بهویژه مادر هستن. وقتی پدر یا مادر این توانایی را نداشته باشن که کودک را در موقع لازم از خودشون جدا کنن شاهد افزایش وابستگی کودک خواهیم بود. این گروه از والدین با محبتهای افراطی باعث وابستگی کودک به خودشون میشن.
وابستگی کودک به مادر؛ درمان وابستگی در کودکان
در فرایند فرزندپروری یکی از نگرانیهای والدین وابستگی افراطی کودک به مادره. به همین دلیل باید با روشهای صحیح و مراجعه به روانشناس این چالش را به بهترین صورت حل کنیم. در ادامه چند راهکار برای کاهش وابستگی کودکان به والدین معرفی میکنیم.
1. کاهش کمالگرایی
در روند درمان وابستگی در کودکان، کمالگرایی نقش منفی داره. وقتی کودک کارهایی را که به اون محول کردید کامل انجام نمیده، عصبانی نشید و سرزنش نکنید. برای کاهش وابستگی کودک به مادر شما باید بپذیرید که توانایی کودک در انجام این کار در همین اندازهست. سرزنش مداوم کودک باعث وابستگی اون و عدم پذیرش مسئولیتهای جدید میشه. به جای دعوا و تحقیر، روش درست انجام کارها را به کودک یاد بدید.
2. کاهش وابستگی کودکان به والدین؛ تهیه فهرست کارهای شخصی
برای کاهش وابستگی کودکان به والدین، با کمک کودک فهرستی از کارهایی که بهتنهایی میتونه انجام بده را تهیه کنید. با این کار مهارتهای کودک تقویت شده و از اشتباهات خودش درس میگیره. درنتیجه به توانمندیهاش هم پی میبره. تمام این رفتارها موجب افزایش اعتمادبهنفس و ارزشگذاری کودک خواهد شد.
3. شکستن چرخه وابستگی کودک به مادر
وابستگی مثل یک چرخهای هست که مادر نقش زیادی در اون داره. از سنی به بعد لازمه که روی کاهش وابستگی کودک به مادر کار کنیم؛ اگر مادر هم چرخه وابستگی را تقویت کنه فرصت رشد، استقلال و خودکفایی را از کودک میگیره. به همین دلیل برای درمان وابستگی در کودکان باید رفتارهایی که این زنجیره را تقویت میکنن شناسایی شده و این چرخه معیوب شکسته بشه.
4. وابستگی کودک به مادر؛ سبک کردن کفه ترازوی وابستگی کودک
هرکدام از اعضای خانواده مثل دانههای زنجیری هستن که با همدیگه یک حلقه میسازن. هدف والدین تربیت فرزندانی مستقله و برای رسیدن به این هدف باید مهارتهای اساسی را یاد بگیره. وابستگی کودک و مادر مثل کفههای ترازو هست. برای کاهش وابستگی کودکان به والدین با آموزش مهارتهای مختلف باید کفه ترازو وابستگی مادرانه و والدین کمتر بشه. وقتی به کودکان مسئولیت داده بشه متوجه میشن که برای خانواده ضروری هستن و نقش پررنگی دارن. درنتیجه عدم وابستگی کودکان به والدین تقویت میشه.
جمعبندی
اگر وابستگی کودک به مادر از حد طبیعی و نرمال خارج بشه، برای هر دو طرف مشکلاتی را پدید میاره. مشکلات بیولوژیکی، زندگی در خانوادههای پرتنش، عدم رفع نیازهای عاطفی کودک و محبت افراطی والدین برخی از دلایل وابستگی کودک هستن. کاهش وابستگی کودکان به والدین موجب تقویت اعتمادبهنفس و استقلال کودک میشه. همچنین کودک به ارزش و اهمیت خودش در خانواده پی میبره. به همین دلیل برای جلوگیری از آسیبدیدن کودک در آینده باید در درمان این مشکل، جدی باشیم.
برخی راهکارها برای درمان وابستگی در کودکان عبارتاند از: کاهش کمالگرایی، سپردن مسئولیتهای متناسب با سن کودک به او و شکستن چرخه وابستگی کودک و والدین. خانم فاطمه مرادی روانشناس و درمانگر کودک و نوجوان در زمینه کاهش وابستگی کودک به مادر تجربههای ارزشمندی دارن و با سابقه درمانهای موفق میتونن توصیهها و مشاورههای کارآمدی را در اختیار والدین قرار بدن. هدف ما تربیت نسلی پویا، موفق و مستقله تا جامعهای سالم داشته باشیم. برای رزرو نوبت مشاوره آنلاین یا حضوری به وبسایت خانم مرادی مراجعه کنید.
