یکی از اختلالات دوران نوجوانی وسواس فکری عملی نوجوانان هست. این اختلال که شیوع زیادی در بین نوجوانان داره با وسواس‌های منجر به رفتارهای تکراری یا اجباری و افکار آزاردهنده دائمی همراهه. این اختلال که OCD نیز نامیده میشه اختلالی عصبی- فکریه که فرد مبتلا به اون ازطریق مجموعه‌ای از افکار و ترس‌های غیرمنطقی به رفتارهای تکراری و کلافه‌کننده دست می‌زنه.
وسواس عملی در نوجوانان از وسواس فکری جدا نیست. چون افکار آزاردهنده درباره مسائلی مانند نظم و تمیزی منجر به وسواس عملی می‌شن. در درمان اختلال وسواس فکری نوجوانان درمان‌های شناختی رفتاری به فرد کمک می‌کنه تا چرخه OCD را پشت سر بذاره. در طول درمان افراد یاد می‌گیرن چطور با اضطراب‌ها و افکار ناآرام کنار بیان و با ترس‌های بی‌دلیل خودشون روبرو بشن. در این مقاله خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک و نوجوان اطلاعات جامعی درباره اختلال وسواس فکری عملی نوجوانان و درمان اون در اختیار ما قرار میده.
وسواس چیست؟
قبل از پرداختن به مبحث وسواس فکری عملی نوجوانان ابتدا وسواس را تعریف می‌کنیم. منظور از وسواس افکار آزاردهنده‌ای هستن که موجب اضطراب و ناراحتی فرد می‌شن. این افکار می‌تونن درباره اتفاقات بدی باشن که ممکنه رخ بدن یا رخ ندن. این افکار بصورت شک و تردیدهای دائمی در ذهن فرد می‌چرخن و فرد دائما درباره تمیزی، نظم، اتفاقاتی که شاید هیچ‌گاه رخ ندن نگرانه و هر لحظه منتظر خبر بد یا اتفاقات ناجوره.
وسواس فکری عملی نوجوانان
یکی از معضلات دوره نوجوانی OCD یا اختلال وسواس فکری عملیه که می‌تونه به فرزند شما آسیب بزنه. این ناهنجاری همراه با مجموعه‌ای از علائم آزاردهنده مثل افکار تکراری، مزاحم و اعمال ناراحت‌کننده و اجباری مانند شستن مداوم دست‌هاس. با دیدن علائم اختلال OCD در فرزندتان بهتره برای حل مشکل هرچه زودتر به مشاور یا روان‌شناس مراجعه کنید. روان‌شناس با ریشه یابی علل اختلال وسواس فکری عملی نوجوانان مهارت‌های لازم برای درمان را به شما و فرزندتون آموزش میده.
وسواس فکری در نوجوانان
منظور از وسواس فکری، افکاری هستن که منجر به بروز اضطراب در فرد می‌شن. این افکار زمینه‌ساز و آغاز وسواس عملی در نوجوانان هستن. ترس از بروز یک اتفاق بد یا ترس از اینکه اوضاع چطور پیش خواهد رفت. گاهی این افکار مثل خوره به جان انسان می‌افتن و فرد را دچار تشویش‌ها و نگرانی‌های بیجا و درعین حال آزاردهنده می‌کنن. اختلال وسواس فکری در نوجوانان باعث هجوم مکرر افکار تنش‌زا به ذهن فرد میشه. افکار آزاردهنده اختلال وسواس فکری عملی نوجوانان می‌تونه شامل موارد زیر باشه:
- فکر کردن به بیماری، آسیب و جراحت
- فرد مبتلا تصور می‌کنه بعضی رنگ‌ها یا اعداد بدیمن هستن.
- فکر کردن به اشتباهات و اینکه ای‌کاش این‌کارا نمی‌کردم
- توجه بیش از حد به نظم و دیسیپلین وسایل و امور
وسواس فکری عملی نوجوانان؛ وسواس عملی در نوجوانان
منظور از وسواس عملی وقتیه که افکار آزاردهنده از حالت بالقوه شکل بالفعل به خودشون بگیرن. در روان‌شناسی به این رفتارها امور اجباری یا تشریفات گفته میشه. به‌نظر می‌رسه این امور اجباری راهیه که افراد مبتلا به وسواس عملی با انجام اونا می‌تونن افکار آزاردهنده را بصورت مقطعی متوقف کنن. این تشریفات می‌تونه عملی باشه یا حرف‌هایی که فرد وسواسی در ذهن خودش اونا را مرور می‌کنه. در ادامه چند نمونه از وسواس‌های عملی را مشاهده می‌کنید:
- نمونه بارز وسواس عملی در نوجوانان شستن و تمیز کردن‌های مکرره
- تکرار کلمات، عبارات یا سوالات
- لمس کردن‌ها و ضربه‌زدن‌های غیرعادی یا شمارش‌های بی‌دلیل
- چک کردن‌های مداوم در، شیر گاز، آب و… برای اطمینان از بسته‌بودن
- پرهیز از رنگ‌ها یا اعدادی که تصور میشه بدیمن هستن.
- دقت بیش از اندازه برای انجام منظم کارها
- بازنویسی و پاک‌کردن‌های مکرر متن
چرخه وسواس فکری عملی نوجوانان
ممکنه نشانه‌های موجود در افراد مبتلا به وسواس فکری و عملی متفاوت باشه؛ ولی چرخه وسواس در تمام آن‌ها تقریباً یکسانه. چرخه وسواس در افراد مبتلا به این صورته:
- وسواس: ذهن فرد در یک ترس، نگرانی، یا فکر وسواسی غرق میشه. مثلاً نگران اینه که دستاش آلوده‌س.
- نگرانی: وسواسی که فرد در مرحله اول داشته موجب بروز حس پریشانی و اضطراب در فرد میشه.
- اجبار: این بخش آغاز مرحله وسواس عملی در نوجوانان هست. فرد وسواسی از یک الگوی اجباری استفاده می‌کنه تا اضطراب و پریشانیش را کم کنه. مثلاً شستن مکرر دست‌ها.
- آرامش موقتی: انجام تشریفات یا همون رفتارهای اجباری باعث تسکین موقت فرد میشه؛ ولی این مرحله موقتیه و چرخه دوباره شروع میشه.
علت اختلال وسواس فکری عملی نوجوانان
نوجوانی که دچار وسواس شده یاد گرفته تا با استفاده از مکانیسم‌های دفاعی اضطراب خودش را کم کنه. این عامل روانی-اجتماعی یادگیری شرطی نام داره. برخی از مهم‌ترین دلایل اختلال فکری عملی در نوجوانان شامل موارد زیر میشه:
1. وسواس عملی در نوجوانان؛ عوامل بیولوژیکی
برخی علل زیستی یا بیولوژیکی مثل سابقه ضربه مغزی، ناهنجاری‌های مغزی و کاهش ترشح هورمون رشد می‌تونه موجب بروز برخی ناهنجاری‌های مرتبط با وسواس بشه. از طریق الکتروآنسفالوگرافی نوار مغزی میشه این ناهنجاری‌های مغز را تشخیص داد.
2. والدین و اثرات محیطی
یکی از عواملی که می‌تونه بر بروز یا تشدید اختلال وسواس فکری عملی نوجوانان اثر بذاره والدین کمال‌طلبیه که از فرزندان خودشون توقع زیادی دارن. این رفتار والدین باعث وسواس عملی در نوجوانان میشه. چون تحت فشار انتظارات بیش از اندازه والدین هستن.
3. وراثت
یکی دیگر از دلایل وسواس می‌تونه مربوط به وراثت باشه. نوجوانانی که یکی از اعضای خانواده و بستگان درجه اولشون دچار بیماری‌های روانی و روان‌رنجوری هستن در معرض خطر ابتلا به وسواس هستن. بر اساس تحقیقات نقش وراثت در بروز اختلال وسواس 8-4 درصده.
تأثیر وسواس فکری عملی روی زندگی فرد
وسواس فکری عملی نوجوانان تمام جنبه‌های زندگی فرد را تحت تأثیر قرار میده و مسیر زندگی فرد از سیر طبیعی خارج میشه. به همین دلیل لازمه تا با مشاهده اولین نشانه‌های جدی وسواس نسبت به درمان اون اقدام بشه. برخی از مهم‌ترین اثرات منفی وسواس روی زندگی فرد شامل این موارد میشه:
- خستگی ذهنی و جسمی درنتیجه نپرداختن به مسائل اصلی و مهم زندگی
- کاهش کیفیت زندگی و مشکل در برقراری ارتباطات اجتماعی
- اتلاف وقت و بازماندن از امور مهم زندگی مانند درس و مدرسه و افت تحصیلی
وسواس فکری عملی نوجوانان؛ درمان اختلال وسواس فکری نوجوانان
درمورد درمان بیماری وسواس باید گفت که این بیماری تا 75 درصد قابل درمانه. البته مدت زمان درمان و درصد موفقیت به شدت اختلال و مدت ابتلا به اون بستگی داره. به‌طور میانگین درمان این اختلال 6 ماه تا یک‌سال زمان می‌بره. برخی از روش‌هایی که درمانگر به والدین توصیه می‌کنه عبارت‌اند از:
1. ارتباطات اجتماعی
یکی از روش‌های درمان وسواس فکری عملی نوجوانان اینه که والدین اجازه ندن فرزندشون گوشه‌گیر و منزوی بشه. افزایش دایره ارتباطات جمعی سالم می‌تونه شدت و میزان وسواس فکری عملی را کم کنه. مثلاً رفتن به مسافرت‌های دسته‌جمعی که در اون همه باید در یک شرایط یکسان زندگی کنن می‌تونه میزان وسواس را کم کنه.
2. تغییر شرایط زندگی
دومین مرحله در درمان اختلال وسواس فکری نوجوانان تغییر شرایط زندگیه. یک محیط پرتنش و استرس می‌تونه موجب تشدید وسواس در نوجوان بشه. به همین دلیل ایجاد یک محیط سالم و آرام می‌تونه شخصیت فرد را از تنش‌ها دور نگه‌داره. بر اساس تحقیقات عملی در بسیاری از افراد مبتلا تغییر شرایط زندگی تونسته به بهبود فرد کمک کنه.
3. وسواس فکری عملی نوجوانان؛ اشتغال و سرگرمی
با یک برنامه‌ریزی جامع زمان‌هایی از روز را به سرگرمی‌های جمعی سالم مثل ورزش، پیاده‌روی، موسیقی و بازی‌های مناسب برای نوجوانان اختصاص بدید و خودتون همگام با فرزندتون پیش برید. وقتی نوجوان وقت آزاد زیادی داشته باشه دچار افکار وسواسی میشه.
4. محدودیت زمانی
یکی از دلایل ابتلا به وسواس فکری عملی در نوجوانان اینه که تصور می‌کنن زمان زیادی در اختیارشونه و برای انجام کارهای اجباری فرصت نامحدود دارن. در چنین شرایطی باید محدودیت‌های زمانی براش تعیین کنید و نوجوان مجبور بشه در زمانی محدود وظیفه‌ای که به عهده‌اش گذاشته شده را انجام بده.
جمع‌بندی
یکی از اختلالات شایع در روند رشد فرزند اختلال وسواس فکری عملی نوجوانان هست. افکار وسواسی تمام فکر نوجوان را تحت‌الشعاع خودشون قرار میدن و زندگی اون از مسیر طبیعی منحرف میشه. در وسواس فکری فرد مبتلا تصور می‌کنه که هر لحظه ممکنه اتفاق بدی بیفته، روی تمیزی و نظم حساسیت بی‌مورد داره و درباره رفتارهای اشتباهش در گذشته بصورت افراطی فکر می‌کنه. در وسواس عملی در نوجوانان افکار وسواسی از حالت بالقوه به صورت بالفعل درمیان.
شستن مکرر دست‌ها، دقت بیش از اندازه به انجام امور و وظایف و حساسیت زیاد روی نظم در همه‌چیز حتی نوشتن از نمونه‌های وسواس عملی هستن. عوامل بیولوژیکی، وراثت و والدین سخت‌گیر در بروز اختلال فکری عملی نقش دارن. برای درمان اختلال وسواس فکری نوجوانان با مراجعه به روان‌شناس دستورالعمل‌هایی دریافت خواهید کرد مبنی بر تغییر شرایط زندگی، گسترش دایره ارتباطات سالم و ایجاد سرگرمی‌های سالم.
خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک و نوجوان در زمینه درمان اختلال وسواس فکری عملی م با ریشه‌یابی علل وسواس به والدین و نوجوانان کمک می‌کنه با جدیدترین شیوه‌های درمانی این مشکل را درمان کنید. برای رزرو نوبت مشاوره آنلاین یا حضوری به وب‌سایت خانم مرادی مراجعه کنید.
