یکی از اختلالات شایعی که می‌تونه در دوره نوجوانی رخ بده وسواس فکری در نوجوانان هست. بروز افکار مزاحم در نوجوانان زندگی اونا را تحت‌الشعاع قرار میده. افکار تکراری، تصاویر ذهنی مزاحم و تمایلات ناخواسته بخشی از وسواس‌های فکری هستن. عدم درمان اختلال وسواس فکری می‌تونه موجب تشدید این اختلال بشه و فرد در شرایط حادتری قرار بگیره. افراد مبتلا به وسواس فکری مجموعه‌ای از اجبارهای رایج را در زندگی خودشون تعیین می‌کنن؛ مثلاً حساسیت بیش از اندازه به تمیزی، نظم، قفل بودن در یا خاموش بودن اجاق‌گاز نمونه‌هایی از وسواس فکری در افراده. ابتلا به اختلال وسواس فکری موجب مختل‌شدن زندگی فرد میشه.
عدم توجه به اختلال وسواس فکری منجر به تشدید اون و خارج شدن زندگی از روند طبیعی میشه. در چنین مواقعی مراجعه به یک روان‌شناس باتجربه روش خوبیه تا با استفاده از راهکارهای علمی و عملی بتونیم چنین عادت مخربی را در فرزندمون از بین ببریم. خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک و نوجوان اطلاعات جامعی درباره این اختلال و روش‌های درمان اون در اختیار شما قرار میده.
وسواس فکری در نوجوانان
دوره نوجوانی یکی از حساس‌ترین دوران زندگی فرده. بروز تغییرات جسمی و روحی دوره نوجوانی بر تمام جنبه‌های زندگی اون اثر می‌ذاره. یکی از مشکلاتی که ممکنه نوجوان با اون روبرو بشه وسواس فکریه. نوجوانانی که دچار وسواس فکری میشن از یک اختلال اضطرابی تروماتیک رنج می‌برن. افکار وسواسی بر جنبه‌های مهم زندگی نوجوان اثراتی مخرب دارن و در بدترین حالت به‌صورت مکرر نوجوان را درگیر می‌کنه.
دلایل بروز وسواس فکری در نوجوانان
هنوز علت دقیق اختلال وسواس فکری مشخص نیس؛ ولی می‌تونیم بگیم عوامل ژنتیکی، خانواده و محیط زندگی در بروز رفتارهای وسواس‌گونه نقش بسیار زیادی دارن. در ادامه به مهم‌ترین و مشخص‌ترین دلایل وسواس فکری در نوجوانان می‌پردازیم.
1. خانواده و عوامل محیطی
سبک فرزندپروری، رفتارهای اطرافیان در خانواده و استرس از جمله عوامل محیطی هستن که در ایجاد اختلال وسواس فکری نقش زیادی دارن. رخدادهای تروماتیک در دوره کودکی، سبک‌های شخصیتی ضعیف که والدین در پدید اومدن اونا نقش زیادی دارن و ایجاد اضطراب دائمی در کودکی همگی می‌تونه منجر به بروز افکار مزاحم در نوجوانان بشه. والدین کمال‌طلب هم با توقع بی‌نقص بودن رفتار فرزندانشون موجب شکل‌گیری تدریجی وسواس میشن.
2. عدم تعادل شیمیایی
در مبحث اختلال وسواس فکری در نوجوانان و ارتباط اون با عدم تعادل شیمیایی مطالعات روی انتقال‌دهنده‌های عصبی مخصوص سروتونین متمرکز میشه. سروتونین ماده شیمیایی در مغزه که مسئول حافظه، اضطراب و تنظیم خوابه.
3. علل ژنتیکی
مطالعات نشون داده که ابتلا به وسواس فکری در نوجوانان می‌تونه ژنتیکی باشه؛ مثلاً اگر یکی از والدین دچار اختلال وسواس فکری یا OCD باشه احتمال اینکه فرزند یا فرزندان اون خانواده هم دچار این اختلال بشن زیاده.
نمونه‌هایی از وسواس فکری
وسواس فکری مجموعه‌ای از افکار آزاردهنده را در بر می‌گیره. یکی از نمونه‌های بسیار رایج وسواس فکری در نوجوانان حساسیت به تمیزی، نظم و نظافته. شدت این اختلال درخانم‌ها بیشتر از آقایونه و می‌تونه یکی از عوامل ابتلا به افسردگی باشه. در ادامه به نمونه‌های بارز وسواس فکری می‌پردازیم.
- وسواس مطالعه، زمان‌های طولانی و سخت‌گیری بیش از حد برای مطالعه‌کردن
- وسواس تمیزی و نظافت و نظم وسایل
- فکرکردن به رویدادهایی که احتمال وقوعشون صفره مثل تصادف، مرگ اعضای خانواده و دوستان، سونامی و زلزله
- کمال‌گرایی بیش از حد در مورد همه چیز
- ترس از کافر بودن و افکار ضد مذهبی و ترس از مورد بخشش واقع‌نشدن
- ترس از مریض‌شدن
- در حال دعا و گریه‌کردن
- ترس از گریه‌کردن در حضور والدین
- نیاز شدید به اطمینان‌یافتن
- افکار تهاجمی در مورد آسیب رساندن به خود یا اطرافیان
افکار مزاحم در نوجوانان
وقتی فرد در دام افکار مزاحم گیر میفته دچار نگرانی، تشویش و ترس میشه. یکی از بدیهی‌ترین روش‌های مقابله، سرکوب این افکار مزاحمه. تحقیقات علمی نشون داده که سرکوب افکار مزاحم نه‌تنها نمی‌تونه مفید باشه؛ بلکه موجب بازگشت مجدد اونا میشه. آقای دنیل وگنر متخصص سرکوب اندیشه در مطالعاتی که انجام داد چند روش عملی و کارآمد را معرفی کرد تا از طریق اونا بر افکار مزاحم غلبه کرده و بتونیم وسواس فکری در نوجوانان را درمان کنیم.
- پذیرش افکار مزاحم به‌جای جنگیدن با آن‌ها
- خود تصدیقی، تفکر درباره صفات و جنبه‌های مثبت فردی
- به تعویق‌انداختن اندیشه‌های مزاحم
- انجام مراقبه
- تمرکز روی حواس‌پرتی
- نوشتن افکار و احساسات
پیشگیری از بروز وسواس فکری در نوجوانان
چون علت دقیق وسواس فکری مشخص نیست و احتمال داده میشه که یک بخش عصبی در بروز این اختلال نقش داره؛ پس روشی قطعی برای پیشگیری از بروز وسواس فکری وجود نداره. البته بعضی تحقیقات نشون داده که ممکنه مشکلات سلامتی در دوره بارداری و تولد موجب تشدید اختلال وسواس در نوجوانان بشه. به همین دلیل حمایت از زنان در دوره بارداری اهمیت زیادی داره.
وسواس فکری در نوجوانان؛ درمان اختلال وسواس فکری
عدم توجه به درمان اختلال افکار مزاحم در نوجوانان موجب تشدید اون میشه. به همین دلیل مداخله زودهنگام اهمیت زیادی داره. درمان وسواس فکری در نوجوانان ترکیبی از دارودرمانی و روان‌درمانی با کمک روان‌شناسه و در صورت نیاز روانپزشک می‌تونیم نوجوان را از شر حملات افکار منفی خلاص کنیم؛ چون بی‌توجهی یا کم‌توجهی آسیب‌های شدید فردی و اجتماعی به فرزندتون خواهد زد. درمان‌های رایج برای اختلال وسواس فکری عبارت‌اند از:
1. دارودرمانی
اختلال وسواس فکری در نوجوانان می‌تونه استرس و اضطراب را در اون تشدید کنه. داروهایی مثل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین می‌تونه برای کنترل علائم وسواس فکری مفید باشه. مصرف این داروها به آرامش نوجوان کمک می‌کنه و این توانایی به دست میاره تا در درمان‌های روان‌درمانی شرکت کنه.
2. روان‌درمانی انفرادی
یکی از درمان‌های رایج برای اختلال وسواس فکری در نوجوانان درمان شناختی رفتاری یا CBT هست. هدف این روش درمانی اصلاح افکار مزاحم در نوجوانان هست. همچنین فرد یاد می‌گیره احساسات خودش را مدیریت کنه. نتایج مثبت این درمان نشانه‌ای بر موفقیت‌آمیز بودنشه. در روان‌درمانی انفرادی درمان پیشگیری از مواجهه و پاسخ یا ERP هم روش درمانی دیگریه که علائم وسواس فکری نوجوان را به میزان زیادی کاهش داده. در این درمان اضطراب به روشی کنترل شده القا میشه تا به‌تدریج فرد بتونه اضطراب‌های ناشی از وسواس را در خودش از بین ببره.
3. خانواده‌درمانی
خانواده‌درمانی تأثیر زیادی روی نتیجه درمان وسواس فکری در نوجوانان داره. در این روش درمانی نه‌تنها از فرد مبتلا حمایت میشه؛ بلکه اعضای خانواده نیز تحت حمایت قرار می‌گیرن. والدین و سایر اعضای خانواده تکنیک های ارتباط با نوجوانان را یاد می‌گیرن و اینکه چطور با نوجوان مبتلا به وسواس فکری رفتار کنن و اونا درک کنن.
عوامل تشدیدکننده افکار مزاحم در نوجوانان
همون‌طور که قبلاً گفتیم ژنتیک می‌تونه در بروز اختلال وسواس فکری در نوجوانان نقش داشته باشه. از طرف دیگه این اختلال بیشتر در افرادی ظاهر میشه که دچار بیماری‌های سلامت روان دیگری هم هستن. این بیماری‌ها می‌تونه شامل موارد زیر باشه:
- افسردگی
- سوءمصرف مواد مخدر و الکل
- اختلالات اضطرابی و شخصیتی
- سندرم تورت
- اختلال اشتها
- مشکلات عصبی خودایمنی کودکان مرتبط با عفونت‌های استرپتوکوک
- اختلال بیش‌فعالی
رفتار صحیح با نوجوان مبتلا به وسواس فکری
یکی از مهم‌ترین وظایف خانواده حمایت از فرزندانه. در مورد وسواس فکری در نوجوانان باید توجه داشته باشیم که وسواس یک بیماریه و مسئله‌ای نیست که فرزندتون به‌راحتی بتونه اونا کنترل کنه یا بر اون غلبه کنه. پس اولین قدم پذیرش این حقیقته. در ادامه رفتارهای صحیحی را که در مواجهه با نوجوان مبتلا به وسواس فکری باید در پیش بگیریم معرفی می‌کنیم.
- برقراری ارتباط مؤثر والدین با نوجوانان
- کمک به نوجوان برای تمرکز روی اهداف درمان و صبور بودن
- افزایش اطلاعات درباره وسواس فکری و افکار مزاحم در نوجوانان
- عدم قضاوت درباره رفتارهای وسواس‌گونه نوجوان و عدم تحقیر رفتارها و شخصیت نوجوان
- آموزش روش‌های کسب آرامش و مدیریت استرس مانند انجام مدیتیشن و یوگا
جمع‌بندی
دوره نوجوانی حساسیت‌ها و تغییرات جسمی و روحی زیادی به همراه داره. یکی از مشکلاتی که در این دوره حساس می‌تونه ظاهر بشه وسواس فکری در نوجوانان هست. دلیل اصلی بروز وسواس فکری هنوز مشخص نیست؛ ولی روان‌شناسان عوامل ژنتیکی خانوادگی و بیولوژیکی را در این مشکل دخیل می‌دونن. هجوم افکار مزاحم در نوجوانان می‌تونه سیر طبیعی زندگی اونا را مختل کنه و در صورت بی‌توجهی موجب بروز آسیب‌های جبران‌ناپذیری در آینده بشه. به همین دلیل برای درمان اختلال وسواس فکری باید با مشاهده اولین نشانه‌ها دست بکار شد تا درمان به تعویق نیفته.
درمان وسواس فکری به‌صورت روان‌درمانی و دارودرمانی هست که روان‌درمانی شامل درمان انفرادی و خانواده‌درمانیه. پیگیری منظم درمان نتایج مثبتی داره و می‌تونه بسیاری از مشکلات مربوط به وسواس را از بین ببره. روان‌شناسان باتجربه و موفق زیادی هستن که در این زمینه می‌تونن به خانواده‌ها در حل مشکل کمک کنن. خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک و نوجوان با تجربه درمان‌های موفق در این زمینه راهکارهای عملی و مفیدی در اختیار مراجعین عزیز می‌ذاره. برای رزرو نوبت و مشاوره آنلاین و حضوری می‌تونید به وب‌سایت خانم مرادی مراجعه کنید.
