وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان از جمله اختلالات اضطرابی هست که امکان داره بعضی از کودکان دچارش بشن. این نوع اختلال در کودکان، به‌صورت افکار ناخواسته و ترس، همراه با رفتارهای اجباری به چشم میخوره. این نوع اختلال، به شکل قابل‌توجهی کارکرد و عملکرد روزانه کودک رو تحت شعاع قرار داده و در روند رشد او تأثیرات نامطلوبی از خود برجای گذاشته و مشکلات زیادی رو ایجاد میکنه.
مبحث وسواس کودکی مبحث خیلی گسترده‌ای هست. معمولاً اطرافیان، این رفتار کودک رو بیشتر ناشی از یکدندگی و یا بدقلقی او می‌دونن؛ اما وسواس در واقع یک نوع سکسکه مغزی هست. در مغز وقتی می‌خوایم کاری رو شروع کنیم مدارهایی وجود داره که فرمان پایان اون هم صادر میشه؛ اما در اختلال وسواس این مدار خودبه‌خود متوقف نمیشه. در ادامه مطلب از وب سایت فاطمه مرادی به بررسی وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان می‌پردازیم.
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) چیست؟
اختلال وسواس فکری عملی، با الگویی از ترسها، تصاویر، احساسات و یا افکار مزاحم و ناخواسته که منجر به احساس پریشانی میشه و فرد رفتارهای تکراری رو انجام میده تا اون ناراحتی رو از بین ببره. به این افکار ناخواسته وسواس میگن. همچنین رفتارهای تکراری و ناخواسته را اجبار می‌نامند. اکثر مردم در طول زندگی، هرچند وقت یکبار افکار ناخواسته‌ای رو تجربه می‌کنند. اگر شخص به اختلال وسواس مبتلا نباشه، این افکار ناخواسته باعث ناراحتی زیادی نمیشه. به این خاطر که براش معنای خاصی نداره.
ویژگی بارز اختلال وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان این هست که وسواس بر زندگی کودک، منجر به تأثیر منفی بالینی میشه؛ به‌عنوان‌مثال، افکار ناخواسته ممکن هست آن‌قدر بد باشه که کودکان در خواب شب، دچار مشکل بشن. علاوه بر این، رفتارهای تکراری ممکن هست اونقدر مانع کننده باشه که کودک برای خروج از خونه و رفتن به مدرسه، کلاس‌های ورزشی و یا هنری و همچنین مشارکت در کارهای روزمره خود، دچار مشکل بشن.
دررابطه‌با وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان، تحقیقات زیادی انجام شده و گزینه‌های درمانی مؤثری هم در دسترس هست. این بیماری هم مثل سایر اختلالات سلامت روان، باید هرچه زودتر تشخیص داده شود، تا سریع‌تر درمان بشه. می تونید برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله روش‌های قطعی و موثر در درمان وسواس فکری را مطالعه کنید.
چند نمونه از وسواس‌های فکری و رفتاری در کودکان
وسواس، درواقع ترس‌هایی هست که کودکان نمی‌تونن به اون فکر نکنند. معمولاً افراد مبتلا به OCD آگاه هستند که یک چیزی درست کار نمیکنه و همچنین بیشتر اونها میدونند که افکارشون طبیعی نیست؛ بنابراین این افکار میتونه این نوع از کودکان رو مضطرب کنه. در ادامه بررسی وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان، رایج‌ترین نمونه‌های وسواس رو بررسی می‌کنیم.
- ترس از اینکه مریض بشن و یا بمیرن، صرف‌نظر از کاری که انجام میدن.
- وسواس در مورد اینکه هر شیء با یک نظم خاصی در جای خود قرار بگیره.
- نگرانی بابت این که اگه کاری با نظم خاصی انجام نشه، نتیجه بدی هم در انتظاره.
- نگرانی از این بابت که یکی از عزیزانشون در نهایت بیمار بشه و یا بمیره.
- ترس از لمس وسایل به‌خاطر کثیف بودن اونها.
- نگرانی در مورد اینکه از قانون سرپیچی کردن و مستحق مجازات شدید برای اون هستند.
چند نمونه از اجبار در کودکان
اجبارها نیز، رفتارها یا اعمال ذهنی هستند که ماهیتی سفت‌وسخت و همچنین تکراری دارند. این اجبارها اغلب به شکل رفتار بروز پیدا میکنه که برای جلوگیری از پیامدهای ترسناک و همچنین برای مقابله با استرس، توسط کودک انجام میشه. کودکان مبتلا به OCD مجبورن این رفتارها رو با نظم خاصی، بارهاوبارها انجام بدن. اگر این کار رو نکنن، وسواس‌ها غلبه میکنن و نگران این هستند که نتیجه منفی به دنبال داشته باشه.
این رفتارها ممکن هست شامل نظافت و نظم دادن و یا ایمنی جویی باشه؛ بنابراین این رفتارها باید به نحو درستی انجام بشن و گرنه بچه‌ها مجبور میشن از نو شروع کنند. در ادامه بررسی وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان رایج‌ترین نمونه‌های اجبار در کودکان رو بررسی می‌کنیم.
- هر بار باید وسایل را به روش خاصی تمیز کنن و یا بشورن.
- باید تکالیفشون رو چندین بار به روشی خاصی، بازخوانی و یا پاک‌نویس کنند.
- یک عبارت خاص و یا یک کلمه رو بیشتر از اونچه که لازم هست میگن تا در نتیجه اون عبارت و یا کلمه به‌درستی گفته بشه.
- همچنین تکالیفشون رو چندین بار بررسی می‌کنند تا مطمئن بشن که به‌درستی انجام شده.
- قبل از اینکه از خونه بیرون برن، چندین بار چراغ اتاقشون رو چک میکنن تا از خاموش بودن اون مطمئن بشن.
- مواظبن که در هر طرف دهانشون، هر لقمه رو به همان تعداد بجوند.
درمان وسواس کودکان
بهترین نوع درمان وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان، درمان‌های رفتاردرمانی همراه با دارودرمانی هست. درواقع با استفاده از این روش‌ها، ابتدا سعی میشه که کودک تمام افکار وسواسی خود رو به طور دقیق و جزءبه‌جزء شرح بده، تا درمانگر بتونه اجزای کلیدی این رفتارها رو شناسایی کنه. در مرحله بعدی کودک رو با افکار و رفتارهای وسواسیش آشنا می‌کنند. سپس طی جلسات مشاوره از او خواسته میشه تا رفتارهای وسواسیش رو بدون اینکه مضطرب و نگران بشه، از انجام اون بخش از رفتارهاش صرف‌نظر کنه. در ادامه به بررسی بیشتر روش‌های درمانی وسواس در کودکان، می‌پردازیم.
1- رفتار درمانی
یکی از روش‌های درمانی برای وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان رفتار درمانی هست. درمانگر در طول رفتاردرمانی تلاش میکنه تا با کودک در ارتباط باشه و به او این موضوع رو بفهمونه که هر فردی ممکن هست دچار تکرار رفتارهای کلیشه‌ای بشه. هدف از این کار اینه که افکار وسواسی کودک رو تا اندازه زیادی متزلزل کنه و تا حدی این الگوی رفتاری رو تصحیح کنه.
علاوه بر این، از طریق رفتاردرمانی روش‌های متفاوت دیگری نیز داره؛ به‌عنوان‌مثال، یکی از این روش‌ها به این صورت هست که از کودک خواسته میشه تا دست‌هاش رو کثیف کنه. (به طور مثال دست‌های خود را چرب، خمیری، گل‌آلود و یا ماسه‌ای کنه). بعدازاین که کودک دست‌هاش رو کثیف کرد، از او خواسته میشه که بدون اینکه دست‌هاش رو چندین بار بشوره، به بازیش ادامه بده و وقتی که بازیش تموم شد، دستش رو بشوره. لازم به ذکر هست که در روش‌های رفتاردرمانی، بهترین شیوه درمان این هست که اعضای خانواده هم، درگیر حل مشکل بشن.
2- وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان؛ شناخت درمانی
یکی از روش‌های درمانی برای وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان شناخت درمانی هست. در این روش، درمانگر تلاش میکنه به کودک آموزش بده که چطور میتونه افکار و احساساتش رو درباره فکر و عملی که داره، تغییر بده. به‌عنوان‌مثال اگر کودکی وسواس دست شستن داره، از او میخوان که افکار خودش رو تغییر بده. در این روش، تلاش میشه که نگرش کودک درباره کثیفی رو تغییر بدن و این که کودک به خودش بقبولونه که خمیر نوعی وسیله بازیه و از مواد بهداشتی درست شده. پس لزومی نداره وقتی داره خمیربازی میکنه، دست‌هاش رو چندین بار بشوره.
3- دارو درمانی
یکی دیگر از روش‌های درمانی برای وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان دارو درمانی هست. بعضی از داروهای روانپزشکی میتونه به کودکان در کنترل اجبارها و وسواس‌های همراه با OCD کمک کنه. اگر دسترسی به درمان رفتاری سخته یا به نظر میرسه که تأثیر خفیفی داشته باشه؛ بنابراین یک مهارکننده بازجذب سروتونین (SRI) و یک کلاس خاص از داروهای ضدافسردگی، ممکنه برای افزودن به برنامه مراقبت از کودک مفید باشه. در ادامه رایج‌ترین داروهای ضدافسردگی رو که ممکن هست در کودکانی کهOCD تشخیص داده شدند و میتونه کمکشون کنه، بررسی می‌کنیم.
- فلووکسامین در کودکان هشت سال به بالا استفاده میشه.
- آنافرانیل (کلومیپرامین) در کودکان ده سال یا بالاتر استفاده میشه.
- Zoloft (سرترالین) در کودکان شش سال به بالا استفاده میشه.
- پروزاک (فلوکستین) در کودکان هفت‌ساله یا بزرگ‌تر استفاده میشه.
توجه داشته باشید در صورتی که برای کودکتون برای بر طرف کردن وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان دارو تجویز شد، باید با روانپزشک در مورد همه احتمالاتی که عوارض هر دارویی داره و همچنین مزایای هر دارو، به‌صورت عمیق صحبت کنید. می تونید مقاله وسواس کودکی چیست؛ نشانه ها و درمان وسواس در کودکان را مطالعه کنید.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی وسواس‌های فکری و رفتاری کودکان پرداختیم و گفتیم که از جمله اختلالات اضطرابی هست که امکان داره بعضی از کودکان دچارش بشن. این نوع اختلال در کودکان به‌صورت افکار ناخواسته و ترس همراه با رفتارهای اجباری به چشم میخوره. همچنین چند نمونه از رایج‌ترین نمونه‌های اجبار و وسواس در کودکان رو بررسی کردیم. علاوه بر این، سه روش درمانی که شامل رفتاردرمانی، دارودرمانی و شناخت درمانی برای کودکان ذکر کردیم و به بررسی کامل هرکدام پرداختیم. برای طی کردن جلسات مشاوره میتونید از یک روان شناس کودک و نوجوان در این زمینه کمک بگیرید.
