مرگ همیشه یک موضوع ممنوعه در جامعه برای بحث و گفتوگو بوده. وقتی صحبت از مرگ پیش میاد، بیشتر بزرگترها از حرفزدن درباره اون طفره میرند. به نظر میرسه بحث درباره مرگ، اضطراب، سردرگمی و ناراحتی رفتاری بازدارنده رو در بزرگترها برمیانگیزه. توجه داشته باشید که سوگ در کودکان در هر سنی که باشند مسئله مهمیه که با اون روبهرو میشن. مرگ اقوام نزدیک و یا دور و حتی مرگ حیوانات خانگی خود و… رو در نظر بگیرید و باتوجهبه سن کودک، تصمیم بگیرید که آیا او آمادگی پذیرش مرگ را داره یا خیر؟
اگر از اون دست والدینی هستید که کودک خودتون رو تاکنون به مراسم خاکسپاری نبردید، باید بدونید که دورکردن کودک از این مراسم باعث میشه تا پذیرش مرگ براش سختتر بشه. هرگز به کودکمان نگوییم کسی که فوت کرده سفر رفته و یا خوابیده. بلکه باید برایش توضیح بدیم که مرگ جزئی از زندگیه و هرکسی که ما رو ترک کرده به دنیای خیلی بهتری از اینجا میره.
کاشتن گیاه و نگهداشتن حیوان خانگی برای مشاهدهٔ چرخهٔ زندگی، راهی مؤثر برای درک کودک از مفهوم مرگ و زندگی هست؛ بنابراین این نکته را بهخاطر بسپارید که همیشه با کودک خودتان صادق باشید و واقعیت رو با زبانی که بهتر درک می کنه به او منتقل کنید. چرا که لحظات غم و شادی جزئی از زندگی هر آدمی است.
برای کسب اطلاعات بیشتر در حوزه روانشناسی، مقالات آشنایی و تشخیص افسردگی در کودک و شب ادراری در کودکان را نیز مطالعه کنید.
سوگ چیست؟
حالت ناراحتی و اندوه شدید درونی در واکنش به ازدستدادن چیزی یا کسی را سوگ میگویند. بهعبارتدیگر سوگ حالت هیجانی، نسبت به ازدستدادنهاست. تعدادی از پدیدههایی كه بچهها را با واكنش سوگ مواجه میكنه، عبارتاند از: مرگ بستگان، والدین، معلمان و آشنایان. جالبه بدونید كه تنها مرگ انسانها نیست كه كودک را دچار اندوه و غم میكنه، حتی ممکنه مرگ ماهی قرمز شب عید كه كودک فقط دو یا سه بار در تنگ براش خرده نان ریخته او را اندوهگین و متأثر كنه.
مراحل سوگ در کودکان
در ادامه مراحل سوگ در کودکان رو ذکر خواهیم کرد:
- شوک و انكار: در این مرحله کودک احساس بهت، كرختی و گیجی و ناباوری داره.
- خشم: در این مرحله از سوگ در کودکان، کودک احساس آشفتگی، اعتراض و دلخوری داره.
- ناامیدی و درهمریختگی: در این مرحله از سوگ در کودکان، کودک احساس گناه، بیقراری، گریه و احساس تنهایی داره.
- بهبودی و سازمانیابی مجدد: در این مرحله از سوگ، کودک وضعیت موجود را می پذیره.

کودکان چه درکی از مفهوم مرگ دارند؟
كودک در سن 2 تا 7 سالگی مرگ را یك پدیده موقتی و قابل برگشت و گذرا میدونه. برای اون مرگ چیزی شبیه خواب عمیق و یا مسافرته. در سن 7 تا 12سالگی، كودک مرگ را بهعنوان یک پدیده غیرقابلبرگشت و اجتنابناپذیر میپذیره، ولی هنوز فكر میکنه كه تنها افراد خیلی ناتوان و پیر میمیرند.
اقدامهای مفید در برخورد با سوگ در کودکان
برای این که کودک شما بتونه با مسئله سوگ هرکسی و یا هر چیزی راحتتر کنار بیاد، یک سری اقدامات مفید در این باره وجود داره:
- استفاده از نمادها: از کودک بخواهید عکسهای فرد فوت شده را به شما نشون بده و درباره اون فرد با کودک صحبت کنید.
- نوشتن: از کودک خود بخواهید که نامههایی رو به فرد فوت شده بنویسه و در اون نامه احساساتش رو بیان کنه.
- به کودک فرصت بدید تا در مورد افکار و احساساتش صحبت کنه.
- نقاشی کردن: علاوه برنامهنوشتن، یکی دیگر از اقدامات مفید در این باره، نقاشی کردن کودک دررابطهبا فرد متوفی هست. نقاشی منعکسکننده تجارب و احساسات مرتبط با متوفی است و مانند نوشتن، مفیده.
- توجه داشته باشید که در مورد پدیده مرگ بهروشنی توضیح بدید و واقعیتها را بگید.
- علاوه بر موارد گفته شده میتونید از کودک بخواهید داستانی خیالی و یا واقعی رو برای بقیه درباره مرگ متوفی تعریف کنه.
- به سؤالات کودک در مورد مرگ پاسخ بدید. اما اگر چیزی رو نمیدونید، بگویید نمیدونم، میتونیم اون رو از دیگران بپرسیم. از گفتن کلمه نمیدونم، نترسید.
- اگر کودک شما تمایل داره در مراسم تدفین و خاکسپاری شرکت کنه، این اجازه را به او بدید.
- برگشتن به مدرسه باعث بهوجودآمدن برگشت به زندگی معمولی و طبیعی قبل و حس آرامش میشه. ولی انتظار نداشته باشید کودک داغدیده بهسرعت به سطح عملکرد تحصیلی قبلی برگرده

مواردی که دررابطهبا سوگ در کودکان باید از آنها پرهیز کنید
- هنگام رخداد مرگ عزیزی و یا کسی، نباید كودک رو در گیجی، تلاطم، بدون توجیه مناسب و متناسب با سنش رها کرد.
- توجه داشته باشید که نباید از تفسیر و تعبیرهای فلسفی و مذهبی برای كودکان کمسنوسال استفاده كرد.
- والدین نباید با بیان افسانههایی كه كودک روزی منكر اون خواهد شد، بر مسئله مرگ سرپوش بزارند.
- نکته بسیار مهم دیگری که حتماً باید رعایت کنید، اینه که از تشبیه کردن مرگ به سفر و یا خواب خودداری کنید. با این کار آنان را هنگام خواب یا سفر دچار وحشت میکنید.
- نباید از شرکت کودک در مراسم تشیع جنازه خودداری کرد. کودک باید ببینه افراد چگونه برای عزیزان ازدسترفته خود سوگواری میکنن، یکدیگر را آرام میکنن و با جنازه خداحافظی میکنن.
- بهترین زمان برای آموزش بهداشت روانی در برابر مرگ عزیزان، زمانی هست كه حادثهای اتفاقی در ارتباط با مرگ یك جاندار رخ میده. این جاندار میتونه حشرههایی نظیر مورچه و زنبور باشه یا یک حیوان خانگی و یا پرنده. همین حادثه موجب میشه تا كودک، مردن موجود جاندار رو از نزدیک مشاهده كنه تا اگر در زندگی خود با مرگ انسانها، بهویژه عزیزان خود روبهرو شد، آمادگی روانی و عاطفی لازم رو برای پذیرش این رویداد داشته باشه.
- نباید به کودک اصرار كنند كه به عواطف احساس نشده، تظاهر كنه.
- علاوه بر مواردی که گفته شد، عقايد و افکار کلیشهای فراوانی دررابطهبا مسئله مرگ و سوگ در کودکان، در بين بزرگسالان وجود داره. اين افكار باعث میشه، در فرایند سوگواری كودک اختلال ایجاد کنه. یکی از این عقاید اینه که خدا او رو از ما گرفت، چون انسان خیلی خوبی بود. خدا انسانهای خوبرو زودتر می بره. این موضوع باعث میشه تا کودک با خودش این استدلال را داشته باشه که اگر من انسان خوبی باشم زودتر میمیرم!
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی سوگ در کودکان پرداختیم. همونطور که گفته شد، یکی از مسائل مهمی که کودکان باید بهدرستی با اون روبهرو بشن، مسئله سوگ هست. والدین باید بدونند درصورتیکه اقدامات درستی در این زمینه به کار نبرند، تأثیرات روحی و روانی عمیقی در فرزندشون به وجود میاد. اگر میخواهید در این زمینه بیشتر بدونید و برای برخورد با کودک خود روش درستی داشته باشید، به بهترین روانشناس کودک در تهران مراجعه کنید.