یکی از مشکلاتی که والدین ممکنه با اون روبرو بشن عدم تمرکز در کودکان هست. اختلال عدم تمرکز و توجه در کودکان (ADD) یک نوع اختلال ذهنیه که با علائمی مثل بی‌توجهی و حواس‌پرتی خودشا نشون می‌ده. همه ما آدما در زندگی روزمره ممکنه حواس‌پرتی را تجربه کنیم؛ ولی این علائم در افراد مبتلا بسیار جدی و شدیده. تحقیقات زیادی درباره علت این مشکل در کودکان انجام شده و دلیل اختلال تمرکز عدم تکامل در نخاع و سیستم عصبی کودک عنوان شده. با تعیین اهداف روزانه کوتاه و مهارت‌های حل مسئله می‌تونیم موجب افزایش تمرکز در کودکان بشیم.
تشخیص زودهنگام مشکل عدم تمرکز در کودکان می‌تونه به بهبود شرایط کودک کمک کنه. خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک و نوجوان با ارائه راهکارهای مفید و عملی به شما کمک می‌کنه تا مشکل حواس‌پرتی فرزند شما رفع بشه.
عدم تمرکز در کودکان
حواس‌پرتی دوره کودکی پدیده‌ای رایجه؛ ولی عدم تمرکز یا تمرکز ناکافی یک موضوع جدیه. منظور از تمرکز میزان توانایی کودک در انجام وظایف، مهارت کودک در مقابله با حواس‌پرتی و ذخیره اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدته. عدم تمرکز در کودکان از نظر میزان شدت متفاوته. رفتارهایی که نشان‌دهنده اختلال تمرکز در کودکانه شامل موارد زیر میشه:
- کاهش انگیزه در کودک
- خیال‌پردازی و خیال‌بافی کودک
- رفتارهای تکانشی یا بیش‌فعالی کودک
- عدم انجام کامل تمرینات
- مشکل در سازماندهی و برنامه‌ریزی فعالیت‌ها و برنامه‌ها
- فراموشی یا مشکل در دنبال‌کردن دستورالعمل‌ها
- تصمیم‌گیری عجولانه و بدون فکر
- انجام کارهای پرخطر
- انرژی زیاد و خستگی‌ناپذیری کودک
دلیل اختلال تمرکز در کودکان
مشکل حواس‌پرتی در کودکان به دلایل متعددی رخ می‌ده. برخی از این دلایل محیطی و برخی دیگر بیولوژیکی هستن. در ادامه مهم‌ترین دلایل این اختلال را بررسی می‌کنیم.
1. جلب‌توجه والدین
یکی از دلایل روان‌شناختی عدم تمرکز در کودکان جلب توجهه. یکی از روش‌هایی که کودکان برای جلب‌توجه والدین خود انجام میدن متوسل‌شدن به رفتارهای منفیه. کودک تلاش می‌کنه با عدم تمرکز و انجام‌ندادن صحیح یک وظیفه توجه والدین خودشا جلب کنه. وقتی با چنین رفتارهایی از طرف کودک مواجه شدید باید در رفتار با کودک بیشتر دقت کرده و زمان بیشتری را به کودکتون اختصاص بدید.
2. دلیل اختلال تمرکز در کودکان؛ کمبود خواب
یک دلیل اختلال تمرکز در کودکان کمبود خوابه. کودکان در شب باید 12-8 ساعت بخوابن تا رشد عصبی و مغزی اونا تکمیل بشه. کودکانی که به‌اندازه کافی نمی‌خوابن نمی‌تونن بر کارهاشون تمرکز داشته باشن. برای رفع این مشکل باید کودک برنامه خواب منظمی داشته باشه و والدین این برنامه را مدیریت کنن. چون کمبود خواب می‌تونه مشکل عدم تمرکز در کودکان را تشدید کنه.
3. حواس‌پرتی کودکان
کودکان ذاتاً کنجکاون و تمایل ندارن یک گوشه نشسته و روی یک فعالیت تمرکز کنن. عوامل محیطی مثل صدای رادیو، تلویزیون و… می‌تونه باعث حواس‌پرتی کودکان بشه. کاری که می‌تونید انجام بدید اینه که دلیل اختلال تمرکز یعنی عوامل محیطی مزاحم را از اتاق کودک حذف کنید.
4. عدم علاقه و انگیزه
انگیزه نقش بسیار زیادی در تمرکز افراد داره. وقتی می‌بینید کودکی روی کارها و تکالیفش تمرکز نداره باید علاقه کودک به اون موضوع را بررسی کنید. به همین دلیل باید موضوعات موردعلاقه کودکتون را پیدا و تلاش کنید با روش‌های مختلف تشویقی سالم انگیزه اونا را افزایش بدید؛ چون بی‌انگیزه بودن یکی از عوامل عدم تمرکز در کودکان و دلیل اختلال تمرکز در اونا هست.
5. عدم تطابق سبک یادگیری
کودکان از نظر یادگیری در سطح یکسانی نیستند. هرکدوم از کودکان در زمینه خاصی استعداد دارند. به همین دلیل نباید انتظار شما از کودکتان بر اساس مقایسه اون با سایر دوستان و همسالانش باشه؛ بلکه باید تلاش کنید سبک یادگیری و زمینه استعداد اونا پیدا کنید. مقایسه می‌تونه اثرات روحی منفی بر ذهن کودک بذاره و یک دلیل اختلال تمرکز در اون باشه.
6. عدم تمرکز در کودکان؛ عوامل وراثتی و بیولوژیکی
به اعتقاد بسیاری از پزشکان و محققان عدم تعادل در عصب‌های مغزی از مهم‌ترین دلایل بیولوژیکی عدم تمرکز در کودکان هست. نورون‌های عصبی مواد شیمیایی را در بدن منتقل کرده و پیام‌های مختلف را در مغز ردوبدل می‌کنن. این نورون‌ها پیام‌های عصبی را به اندام‌های بدن هم ارسال می‌کنن. در افراد مبتلا به اختلال تمرکز میزان انتقال‌دهنده‌های عصبی ناچیز بوده یا اصلاً وجود ندارن. وراثت و صفات بیولوژیکی دیگر دلیل اختلال تمرکز در کودک هستن.
7. وزن کم در زمان تولد
نوزادانی که با وزن کم متولد میشن در معرض خطر ابتلا به اختلال عدم تمرکز قرار دارن. همچنین بیماری‌هایی مثل مننژیت یا آنسفالیت به عصب‌های مغز کودک آسیب می‌زنه. در اثر این آسیب‌های مغزی انتقال سیگنال‌ها و فرکانس‌های مغز ناقصه.
به طور خلاصه دلایل بروز عدم تمرکز در کودکان شامل موارد زیر میشه:
- عوامل فیزیولوژیکی
- عوامل محیطی
- اختلال در رشد
- بی‌نظمی در ترشح هورمون‌ها
- عوامل اجتماعی
- مشکلات روان‌شناختی
- آسیب‌های مغزی دوران کودکی
علائم عدم تمرکز در کودکان
علائم اختلال عدم توجه و تمرکز در کودکان را می‌تونیم به دودسته تقسیم کنیم. عدم تمرکز بدون وجود بیش‌فعالی و عدم تمرکز با وجود بیش‌فعالی که علائم هر دسته شامل موارد زیره:
1. نشانه‌های عدم تمرکز در کودکان بدون حضور بیش‌فعالی
نشانه‌های کودکانی که دچار حواس‌پرتی و مشکل اختلال تمرکز هستند و در آن‌ها بیش‌فعالی وجود ندارد عبارت‌اند از:
- گم‌کردن وسایل
- عدم توجه به فعالیت‌های گروهی
- ناتوانی در توجه به جزئیات
- گوش‌ندادن به حرف اطرافیان یا راهنما
- عدم توانایی در کوشش‌های ذهنی
- فراموشی‌های ناگهانی و مکرر
2. علائم عدم تمرکز در کودکان در حضور بیش‌فعالی
گروه دیگر کودکان مبتلا به اختلال تمرکز، بیش‌فعالی را هم تجربه می‌کنن. علائم بارز بیش فعالی در کودکان که مشاهده میشه شامل موارد زیر هست:
- انرژی پایان‌ناپذیر و فعالیت‌های زیاد همراه با سروصدا
- ترک کلاس، ترک تحصیل و بی‌رغبت نسبت به یادگیری و انجام تکالیف
- بازی با قسمت‌های مختلف بدن و آسیب‌زدن به اونها
تشخیص عدم تمرکز در کودکان
تشخیص زودهنگام و اقدام سریع برای درمان عدم تمرکز در کودکان می‌تونه در روند بهبودی اون تأثیر زیادی بذاره و مانع بروز آسیب‌های فردی و اجتماعی در آینده بشه. برای تشخیص این اختلال چند روش وجود داره که عبارت‌اند از:
- استفاده از تست هوش
- تمرین تمرکز ذهن کودک
- گرفتن نقشه از مغز
- استفاده از تست‌های کامپیوتری
- پرسشنامه برای تشخیص عدم تمرکز در کودکان
- سنجش قابلیت‌های ویژه افراد
افزایش تمرکز در کودکان
والدینی که با حواس‌پرتی‌های مکرر کودکشون روبرو میشن باید با ریشه‌یابی مشکل تلاش کنن اونا رفع کنن. در این زمینه مراجعه به روان‌شناس بسیار مفیده. برخی اقداماتی که برای رفع حواس‌پرتی می‌تونه مفید باشه عبارت‌اند از:
- سنجش بینایی و شنوایی کودک با مراجعه به پزشک
- اختصاص زمان‌های مشخص و باکیفیت به کودک
- ثبت‌نام کودک در رشته ورزشی مورد علاقه اون
- حل مسائل بین والدی بدون حضور کودک
- حداقل استفاده از رسانه‌ها برای افزایش تمرکز در کودکان
- تعیین و اجرای قوانین مشخص برای کاهش عدم تمرکز در کودکان
- تعیین وظایف روزانه برای کودک
- افزایش آگاهی فضایی کودک
تثبیت هر مهارت در ذهن انسان نیازمند آموزشه. در مورد افزایش تمرکز در کودکان هم باید در اجرای اصول گفته‌شده ثبات داشته باشید. کودک خودتون را بیش از اندازه درگیر فعالیت‌های ذهنی نکنید. چون این کار می‌تونه فشار زیادی بر کودک وارد کرده درنتیجه علاقه و انگیزه‌ش از بین میره. از طرف دیگه برای افزایش تمرکز در کودکان باید وظایفی را که به کودک می‌سپارید به قسمت‌های کوچک تقسیم کنید تا کودک عملکرد گام به‌گام را یاد بگیره.
از طرف دیگه کودک راحت‌تر می‌تونه بر کارهای کوچک متمرکز بشه و پیشرفت بیشتری می‌کنه. کودک با مشاهده پیشرفت خوشحال میشه و انگیزه‌ش برای ادامه کار و تمرکز افزایش پیدا می‌کنه. نکته مهم برای از بین بردن عدم تمرکز در کودکان اینه که مسئولیت‌ها و وظایفی که به کودک می‌دید باید متناسب با سنش باشه.
جمع‌بندی
یکی از مشکلات شایعی که والدین باهاش مواجه میشن اختلال عدم تمرکز در کودکان هست. دلیل اختلال تمرکز در کودک به عوامل محیطی، روانشناسی و بیولوژیکی بستگی داره. عوامل حواس‌پرتی مثل سروصداهای محیط، جلب توجه والدین، دشوار بودن تکلیف و عدم تعادل در عصب‌های مغزی می‌تونن منجر به عدم تمرکز و توجه در کودکان بشن. برای افزایش تمرکز در کودکان به کودک کمک کنید توجه انتخابی خودش را بهبود ببخشه، تفاوت بین اطلاعات مربوط و نامربوط را به کودک یاد بدید تا تمرکز ذهن کودک بالا بره.
مراجعه به یک روان‌شناس باتجربه می‌تونه به شما کمک کنه تا مشکلات مربوط به عدم تمرکز در کودکتون را حل کنید. خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک و نوجوان مشاوره‌های ارزشمندی در این زمینه به شما خواهد داد. برای رزرو نوبت و استفاده از مشاوره آنلاین و حضوری به وب‌سایت خانم مرادی مراجعه کنید.
