بیش فعالی در نوجوانان یکی از اختلالات شایعه که به دلیل بی‌توجهی والدین به اون در دوره کودکی می‌تونه تا دوره نوجوانی ادامه پیدا کنه. با رشد کودک و ورود اون به مرحله حساس نوجوانی علائم ADHD در نوجوانان هم تغییر می‌کنه. با افزایش روابط اجتماعی نوجوان و ورود به گروه‌های جدید ارتباطی علائم بی‌توجهی در نوجوان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی شدیدتر میشه. به‌صورتی که شاهد افت تحصیلی و مشکلات نوجوان در روابط اجتماعی خواهیم بود.
علائم اختلال بیش فعالی در نوجوان شدت کمتری داره و به شکل آشفتگی، اضطراب و بیقراری نمایان میشه. نوجوان مبتلا به اختلال بیش فعالی رفتارهای خطرناک و تکانشی مثل روابط جنسی خطرناک و مصرف مواد مخدر داره. خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک و نوجوان درباره اختلال بیش‌فعالی در نوجوان، علل و روش‌های درمان اطلاعات مفیدی در اختیار ما قرار میدن.
بیش فعالی در نوجوانان چیست؟
منظور از بیش‌فعالی اختلالات رفتاریه که در فرد بروز می‌کنه. اختلال بیش‌فعالی از دوره کودکی شروع میشه و بی‌توجهی نسبت به درمان اون می‌تونه تا دوران نوجوانی و بزرگسالی ادامه داشته باشه. درنتیجه شاهد تعارض‌ها و رفتارهای خطرناک و آسیب‌زا در فرد خواهیم بود. عدم تمرکز، انجام ناگهانی و تکانشی کارها، تحرک زیاد، مشکلات خواب و حواس‌پرتی از علائم ADHD در نوجوانان هست.
البته ذکر این مطلب لازمه که دوره نوجوانی سرشار از انرژیه و نمی‌تونیم با دیدن گاهگاه این علائم بگیم این‌ها علائم اختلال بیش فعالی در نوجوان هست. به همین دلیل بهترین راه برای تشخیص این مشکل مراجعه به روان‌شناس و مشاوره.
علائم ADHD در نوجوانان
بیش‌فعالی یک اختلال عصبی رشدی پیچیده‌س که می‌تونه بر توانایی‌های نوجوان در بسیاری از جنبه‌های زندگیش اثر بذاره. برای درمان اختلال بیش فعالی در نوجوانان باید بتونید اول علائم اون را شناسایی کنید. ممکنه بعضی نشانه‌های بیش فعالی که در دوره کودکی وجود داشتن در نوجوانی کمتر ظاهر بشن و در عوض علائم جدیدی جایگزین اونا بشه. علائم ADHD در نوجوانان شامل موارد زیر میشه:
- حواس‌پرتی و مشکل در تمرکز
- ناامیدی و حساسیت عاطفی
- ناتوانی در مدیریت زمان و دنبال‌کردن برنامه‌ریزی
- عدم توجه به جزئیات یا اشتباهات
- قطع کردن صحبت دیگران
- بی‌توجهی نسبت به صحبت‌های دیگران؛ این افراد شنونده‌های ضعیفی هستند.
- عمل کردن بدون فکر
- خودداری از انجام کارهایی که به تلاش ذهنی نیاز دارند.
- بیقراری و غرزدن‌های مکرر
- بیخوابی‌های شبانه
- مشکل داشتن در به‌پایان رساندن برنامه‌ها و پروژه‌ها
- عدم توانایی در کنترل شرایط و عصبانیت
انواع بیش فعالی در نوجوانان
به گفته روان‌شناسان و محققان سه نوع متفاوت بیش‌فعالی در نوجوانان وجود داره که در ادامه اونا را معرفی می‌کنیم. تفاوت این سه نوع متفاوت در اینه که در هر کدام از اونا فرد رفتارهای متفاوتی از خودش نشون میده. انواع بیش فعالی در نوجوانان عبارت‌اند از:
1. بیش فعالی نقص توجه
افراد مبتلا به این نوع اختلال بیش‌فعالی در توجه و حضورذهن مشکل دارن. این گروه از افراد نمی‌تونن به‌راحتی روی موضوعی متمرکز بشن؛ ولی مشکلات مربوط به پرخاشگری را ندارن. این اختلال بیش‌فعالی گاهی ADD یا اختلال نقص توجه نامیده میشه.
از علائم ADHD در نوجوانان نوع نقص توجه اینه که توانایی‌های فرد مثل فعالیت‌های معمول روزانه، تعامل اجتماعی و انجام تکالیف مدرسه را تحت‌الشعاع قرار میده. والدین این نوجوانان تصور می‌کنن که فرزندشون به حرف اونا گوش نمی‌کنه؛ ولی حقیقت اینه که این افراد شنونده‌های خوبی هستن؛ اما نمی‌تونن اطلاعات غیرضروری را فیلتر کنن و روی یک موضوع خاص تمرکز ندارن. پیشنهاد می‌کنیم مقاله بیش فعالی و نقص توجه در کودکان و نوجوانان را مطالعه کنید.
2. بیش فعالی در نوجوانان؛ بیش‌فعالی تکانشی
نوع دیگر بیش فعالی در نوجوانان نوع تکانشیه. از جمله علائم اختلال بیش فعالی در نوجوان نوع تکانشی اینه که فرد مبتلا دائماً در جنب‌وجوش و تکاپو هست. این گروه از افراد از کنترل‌شدن بیزارن؛ ولی با بی‌توجهی و عدم تمرکز مشکل ندارن. نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی تکانشی بدون فکر و منطق رفتارهای پرخطر انجام میدن.
3. بیش‌فعالی ترکیبی
نوع دیگر بیش‌فعالی که خطرناک‌تر از انواع دیگه‌س نوع ترکیبیه. در نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی ترکیبی نشانه‌های دو نوع قبلی در نوجوان ظاهر میشه. البته این موضوع در مورد تمام افراد صدق نمی‌کنه و از هر 10 نوجوان مبتلا به بیش‌فعالی، ترکیبی 3-2 نفر دچار مشکل عدم تمرکز و دقت هستن.
علائم ADHD در نوجوانان دختر و پسر
علائم بیش فعالی در نوجوانان براساس جنسیت می‌تونه متفاوت باشه. در دختران نوجوان مبتلا به اختلال ADHD علائم بی‌توجهی نقص توجه بروز می‌کنه و رفتارهای خطرناک در اونا کمتر بروز می‌کنه. از طرف دیگه علائم بیش‌فعالی در پسرهای نوجوان به‌صورت بیش‌فعالی ترکیبی ظاهر میشه. به همین دلیل در پسران نوجوان شاهد رفتارهای خطرناک و صدمات اجتماعی بیشتر هستیم.
بیش فعالی در نوجوانان + اختلالات دیگر
گاهی پیش میاد که نوجوان علاوه بر اختلال ADHD مشکلات دیگری هم داشته باشه. وجود اختلال بیش‌فعالی همراه با اختلال دیگه می‌تونه مشکلات بسیار حادی را برای نوجوان پیش بیاره. به همین دلیل این نوجوانان نیازمند توجه و درمان‌های ویژه هستن. این ناهنجاری‌ها می‌تونه شامل موارد زیر باشه:
- اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD)
- افسردگی
- سندرم تورت
- اختلالات خواب
- صرع
- مشکلات یادگیری
- اختلال سلوک
- دیسپراکسی
بیش فعالی در نوجوانان؛ علت بیش‌فعالی
هنوز علت دقیق ابتلا به اختلال ADHD در نوجوانان مشخص نیست؛ ولی فاکتورهایی مثل مشکلات سیستم عصبی، عوامل محیطی و ژنتیک یا آسیب به مغز می‌تونن موجب بروز بیش فعالی در فرد بشه. عواملی که می‌تونه موجب بروز علائم ADHD در نوجوانان بشه عبارت‌اند از:
- قرارگرفتن در معرض سموم محیطی مثل سرب
- تولد زودرس
- ژنتیک؛ خویشاوندان خونی مبتلا به ADHD یا سایر اختلالات سلامت
- اعتیاد به مواد مخدر در سن نوجوانی، الکل یا سیگار در دوره بارداری توسط مادر
روش های درمانی بیش فعالی در نوجوانان
بی‌توجهی نسبت به علائم اختلال بیش فعالی در نوجوان و درمان اون موجب میشه مشکلات فرد ادامه پیدا کنه و تا دوره جوانی و بزرگسالی هم ادامه داشته باشه. درنتیجه مشکلات فردی و اجتماعی زیادی براش بوجود میاره. در ادامه به روش‌های درمانی موجود برای بیش‌فعالی می‌‌پردازیم.
1. روان‌درمانی
یکی از روش‌های مؤثر برای درمان بیش فعالی در نوجوانان روان‌درمانیه. روان‌درمانی شامل سه مرحله‌س و البته بر اساس ویژگی‌ها و شرایط فرد متفاوته. روان‌درمانی به نوجوان و خانواده اون کمک می‌کنه تا بتونن این مشکلات را مرتفع کنن. سه روش روان درمانی عبارت‌اند از:
- رفتاردرمانی که موجب تغییرات ریشه‌ای در رفتار نوجوان میشه و در طول درمان فرد می‌تونه مهارت‌ها و تکنیک‌های لازم برای کنترل احساسات و افزایش تمرکز را یاد بگیره.
- درمان شناختی رفتاری که به فرد کمک می‌کنه تا نسبت به چالش‌ها آگاهی پیدا کنه و تمرکزش بالا بره.
- خانواده‌درمانی به اعضای خانواده نوجوان مبتلا به بیش‌فعالی کمک می‌کنه تا رفتارهای آسیب‌زا را کنترل و مدیریت کنن.
2. دارودرمانی
برای درمان بیش فعالی در نوجوانان دارو هم تجویز میشه که البته زیرنظر متخصص روانپزشکه. این داروها موجب هوشیارتر شدن نوجوان و افزایش تمرکز و بهبود عملکردش در مدرسه میشه. داروها در دودسته محرک و غیرمحرک هستن. داروهای محرک مثل ریتالین، فوکالین، کیلیوانت ایکس آر هستن. از گروه داروهای غیرمحرک می‌تونیم به Intunive و Kapvay اشاره کنیم. معمولاً دارودرمانی زیاد مؤثر نیست و می‌تونه منجر به بروز افکار خودکشی و مصرف مواد مخدر بشه.
3. نوروفیدبک
یکی از سریع‌ترین روش‌های درمان بیش فعالی در نوجوانان نوروفیدبکه. این روش درمانی برخلاف دارودرمانی عوارض جانبی نداره و در کوتاه‌مدت می‌تونه نتیجه درمانی خوبی داشته باشه. با اعمال روش درمان نوروفیدبک علائم اختلال بیش فعالی در نوجوان کاهش یافته و تمرکزش بیشتر میشه.
چگونه به نوجوان مبتلا به ADHD کمک کنیم؟
اختلال بیش‌فعالی تمام جنبه‌های زندگی نوجوان را تحت‌تأثیر قرار میده. بی‌توجهی نسبت به این اختلال مشکلات زیادی را برای فرد بوجود میاره و بر آینده اون تأثیرات مخربی داره. به همین دلیل والدین وظیفه دارن حامی و پذیرای فرزندشون باشن. نوجوان باید به این اطمینان و امنیت برسه که خانواده حامی اون هستن. استراتژی‌هایی که خانواده می‌تونه از طریق اونا نوجوان را حمایت کنه و به درمان بیش فعالی در نوجوانان کمک کنه شامل این موارده:
- تنظیم یک برنامه روزانه و کاهش محرک‌های مخرب
- افزایش اعتماد بنفس نوجوان با تأیید رفتارهای مثبت او
- کمک به نوجوان در برنامه‌ریزی و سازماندهی امور روزانه
- حفظ آرامش هنگام بحث و مقابله با نوجوان
- یادآوری پیامدهای رفتارهای نادرست
- تشریح و تبیین انتظارات، محدودیت‌ها و راهنمایی‌ها
- حمایت از فعالیت‌هایی که نوجوان می‌تونه در اونا عملکرد موفقی داشته باشه
- ایجاد عزت نفس در نوجوان با کشف نقاط قوت و توانایی‌های اون و بکارگیری سیستم پاداش و تشویق برای افزایش اعتمادبه‌نفس در اون
جمع‌بندی
بیش فعالی در نوجوانان یکی از مشکلات شایع این دوره حساسه. نوجوان مبتلا به بیش‌فعالی رفتارهای تکانشی داره و نمی‌تونه بر کارهایی که نیاز به تمرکز دارن متمرکز بشه. ازجمله علائم ADHD در نوجوانان می‌تونیم به عدم توجه به جزئیات، بیقراری، مشکلات خواب، حساسیت‌های عاطفی و مشکل در برنامه‌ریزی و مدیریت شرایط اشاره کنیم. روان‌درمانی، دارودرمانی و نوروفیدبک از درمان‌های شناخته‌شده‌ای هستن که برای درمان اختلال بیش‌فعالی کاربرد دارن.
درمورد دلایل اختلال ADHD نمیشه بطور قطع نظر داد؛ ولی ژنتیک، آسیب‌های مغزی و مشکلات عصبی رشدی در بروز بیش‌فعالی نقش دارن. یکی دیگه از علائم اختلال بیش فعالی در نوجوان تکانشگریه که می‌تونه منجر به رفتارهای خطرناک مانند مصرف مواد مخدر و ارتباط جنسی بشه. درمان بیش فعالی در نوجوان اهمیت بسیاری داره. مراجعه به یک روان‌شناس و مشاور باتجربه بهترین راه برای رسیدن به نتیجه مطلوبه. می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک و نوجوان برای رزرو نوبت مشاوره حضوری یا آنلاین برای درمان بیش‌فعالی اقدام کنید.
