اختلال بیش فعالی ADHD که اختلال کمبود توجه نیز نامیده می‌شود، یک اختلال رفتاری است که معمولاً برای اولین بار در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود و با بی توجهی، تکانشگری و در برخی موارد بیش فعالی مشخص می‌شود. این علائم معمولاً با هم ظاهر می‌شوند. با این حال، یکی ممکن است بدون دیگری رخ دهد.
علائم بیش فعالی، در صورت وجود، تقریباً همیشه در سن 7 سالگی آشکار می‌شود و ممکن است در کودکان پیش دبستانی بسیار جوان وجود داشته باشد. اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی ممکن است تا زمانی که کودک با انتظارات مدرسه ابتدایی روبرو نشود مشهود نباشد. برای آشنایی با انواع بیش فعالی و اختلال بیش فعالی در این مقاله در کنار ما باشید.
انواع اختلال بیش فعالی
سه نوع اصلی ADHD شامل موارد زیر است:
- ADHD، نوع ترکیبی
این، رایج ترین نوع اختلال بیش فعالی است که با رفتارهای تکانشی و بیش فعال و همچنین بی توجهی و حواس پرتی مشخص می‌شود.
- ADHD، نوع تکانشی/بیش فعالی
در این نوع از اختلال، مشکل فرد با رفتارهای تکانشی و بیش فعالی بدون بی توجهی و حواس پرتی مشخص می‌شود.
- ADHD، نوع بی توجه و حواس پرتی
این نوع ADHD عمدتاً با بی توجهی و حواس پرتی بدون بیش فعالی مشخص می‌شود.
چه چیزی باعث اختلال بیش فعالی / کمبود توجه می‌شود؟
اختلال بیش فعالی / کمبود توجه ADHD یکی از زمینه‌هایی است که در زمینه بهداشت روانی کودکان و نوجوانان بسیار مورد تحقیق قرار گرفته است. با این حال، علت دقیق این اختلال هنوز ناشناخته است. شواهد موجود نشان می‌دهد که ADHD ژنتیکی است. این یک اختلال بیولوژیکی مبتنی بر مغز است. سطوح پایین دوپامین (یک ماده شیمیایی مغز)، که یک انتقال دهنده عصبی (نوعی ماده شیمیایی مغز) است، در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی / کمبود توجه ADHD یافت می‌شود. مطالعات تصویربرداری مغز با استفاده از اسکنرهای PET (توموگرافی گسیل پوزیترون؛ شکلی از تصویربرداری مغز که مشاهده مغز انسان را در حین کار ممکن می‌سازد) نشان می‌دهد که متابولیسم مغز در کودکان مبتلا به ADHD در مناطقی از مغز که توجه و قضاوت اجتماعی را کنترل می‌کنند کمتر است.
چه کسانی تحت تاثیر اختلال نقص توجه/بیش فعالی هستند؟
برآوردها حاکی از آن است که حدود 4 تا 12 درصد از کودکان، مبتلا به ADHD هستند. پسران 2 تا 3 برابر بیشتر از دختران در معرض ADHD از نوع بیش فعال یا ترکیبی هستند.
بسیاری از والدین کودکان مبتلا به ADHD در جوانی علائم ADHD را تجربه کردند. ADHD معمولاً در برادران و خواهران یک خانواده دیده می‌شود. بیشتر خانواده‌ها زمانی به دنبال کمک هستند که علائم فرزندشان در یادگیری و سازگاری با انتظارات مدرسه و فعالیت‌های متناسب با سن اختلال ایجاد کند.
علائم اختلال کمبود توجه/بیش فعالی چیست؟
موارد زیر شایع ترین علائم ADHD هستند. با این حال هر کودکی ممکن است علایم مجزایی را تجربه کند. 3 دسته از علائم ADHD شامل موارد زیر است:
بی توجهی
- مشکل در حفظ توجه
- مشکل در گوش دادن به دیگران
- مشکل در رسیدگی به جزئیات
- حواس پرتی
- فراموشی
- مهارت‌های سازمانی ضعیف متناسب با سن کودک
- مهارت‌های مطالعه ضعیف متناسب با سن کودک
تکانشگری
- اغلب حرف دیگران را قطع می‌کنند؛
- در انتظار نوبت خود در مدرسه و یا بازی‌های اجتماعی مشکل دارند؛
- به طور مکرر و اغلب بدون فکر کردن قبل از اقدام، ریسک می‌کند.
بیش فعالی
- به نظر می‌رسد بیش از حد در حال حرکت و بازی است؛
- برای ماندن در صندلی خود حتی زمانی که انتظار می‌رود مشکل دارد؛
- وقتی روی صندلی خود می‌نشیند، دست‌های خود را بی‌قرار می‌کند یا می‌چرخد؛
- نوعی بی قراری بیش از حد در هنگام نشستن و بدون حرکت بودن دارد؛
- بیش از حد صحبت می‌کند؛
- در انجام فعالیت‌های آرام مشکل دارد؛
- بارها و بارها چیزهایی را از دست می‌دهد یا فراموش می‌کند؛
- ناتوانی در انجام وظیفه؛ از یک کار به کار دیگر تغییر می کند بدون اینکه هیچ کدام را کامل کند.
علائم ADHD ممکن است شبیه سایر شرایط پزشکی یا مشکلات رفتاری باشد. به خاطر داشته باشید که بسیاری از این علائم ممکن است در کودکان و نوجوانانی که ADHD ندارند رخ دهد. یک عنصر کلیدی در تشخیص این است که علائم باید به طور قابل توجهی عملکرد انطباقی را در محیط خانه و مدرسه مختل کند. برای تشخیص همیشه با پزشک کودک خود مشورت کنید.
اختلال نقص توجه/بیش فعالی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
ADHD شایع‌ترین اختلال رفتاری تشخیص داده شده در دوران کودکی است. یک متخصص اطفال، روانپزشک کودک، یا یک متخصص بهداشت روان واجد شرایط معمولا ADHD را در کودکان شناسایی می‌کند. تاریخچه دقیق رفتار کودک توسط والدین و معلمان، مشاهدات رفتار کودک، و آزمایش روانی آموزشی به تشخیص ADHD کمک می‌کند. از آنجایی که ADHD گروهی از علائم است، تشخیص به ارزیابی نتایج از چندین منبع مختلف، از جمله تست‌های فیزیکی، عصبی و روانی بستگی دارد. برخی از آزمون‌ها ممکن است برای رد سایر شرایط مورد استفاده قرار گیرند و برخی ممکن است برای آزمایش هوش و مجموعه‌های مهارتی خاص مورد استفاده قرار گیرند. برای اطلاعات بیشتر با یک روانشناس کودک و نوجوان مشورت کنید.
درمان اختلال نقص توجه/بیش فعالی
درمان خاص برای اختلال کمبود توجه/بیش فعالی توسط پزشک کودک شما بر اساس موارد زیر تعیین می‌شود:
- سن، سلامت کلی و سابقه پزشکی کودک شما
- وسعت علائم کودک شما
- تحمل فرزند شما برای داروها یا درمان‌های خاص
- انتظارات برای سیر شرایط
- نظر یا ترجیح شما
اجزای اصلی درمان برای کودکان مبتلا به ADHD شامل حمایت والدین و آموزش در مورد آموزش رفتاری، قرار دادن مناسب در مدرسه و دارو است. درمان با یک محرک روانی در اکثر کودکان مبتلا به ADHD بسیار موثر است.
درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهای محرک روانی
این داروها به دلیل توانایی آنها در تعادل مواد شیمیایی در مغز استفاده می‌شود که کودک را از حفظ توجه و کنترل تکانه‌ها منع می‌کند. آنها به “تحریک” یا کمک به مغز برای تمرکز کمک می‌کنند و ممکن است برای کاهش ویژگی‌های اصلی ADHD استفاده شوند.
داروهایی که معمولا برای درمان ADHD استفاده می‌شوند شامل موارد زیر است:
- متیل فنیدات (ریتالین، متادیت، کنسرتا، متیلین)
- دکستروآمفتامین (دکسدرین، دکستروستات)
- مخلوطی از نمک‌های آمفتامین (آدرال)
- اتوموکستین (Strattera) یک داروی غیر محرک SNRI (مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین نوراپی نفرین) با مزایایی برای علائم خلقی مرتبط.
- لیسدگزامفتامین (ویوانس)
محرک‌های روانی از دهه 1930 برای درمان اختلالات رفتاری دوران کودکی مورد استفاده قرار گرفتند و به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفتند. محرک‌های سنتی رهش فوری به سرعت در بدن اثر می‌کنند، 1 تا 4 ساعت کار می‌کنند و سپس از بدن دفع می‌شوند. بسیاری از داروهای محرک طولانی اثر نیز در دسترس هستند که 8 تا 9 ساعت دوام دارند و به 1 دوز روزانه نیاز دارند. دوزهای داروهای محرک باید متناسب با برنامه مدرسه کودک تنظیم شود تا به کودک کمک کند برای مدت طولانی‌تری توجه کند و عملکرد کلاس را بهبود بخشد. عوارض جانبی رایج محرک‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد، اما محدود به آنها نیست:
- بیخوابی
- کاهش اشتها
- دل درد
- سردرد
- بی قراری
- فعال سازی برگشتی (هنگامی که اثر محرک از بین می رود، رفتارهای بیش فعال و تکانشی ممکن است برای مدت کوتاهی افزایش یابد)
اکثر عوارض جانبی استفاده از محرک خفیف است، با استفاده منظم کاهش می‌یابد و به تغییرات دوز پاسخ می‌دهد. همیشه عوارض جانبی احتمالی را با پزشک کودک خود در میان بگذارید.
داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است برای کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD تجویز شود تا به بهبود توجه و کاهش پرخاشگری، اضطراب ویا افسردگی کمک کند.
درمان‌های روانی اجتماعی فرزندپروری کودکان مبتلا به ADHD ممکن است دشوار باشد و می‌تواند چالش‌هایی را ایجاد کند که در خانواده استرس ایجاد می‌کند. کلاس‌های مهارت‌های مدیریت رفتار برای والدین می‌تواند به کاهش استرس برای همه اعضای خانواده کمک کند. آموزش مهارت‌های مدیریت رفتار برای والدین معمولاً در یک محیط گروهی انجام می‌شود که حمایت والدین را تشویق می‌کند.
همچنین ممکن است به معلمان مهارت‌های مدیریت رفتار برای استفاده در محیط کلاس آموزش داده شود. آموزش معلمان معمولاً شامل استفاده از گزارش‌های رفتار روزانه است که رفتارهای درون مدرسه‌ای را به والدین منتقل می‌کند. تکنیک‌های مدیریت رفتار تمایل به بهبود رفتارهای هدفمند دارند (مانند تکمیل کار مدرسه یا نگه داشتن دست های کودک برای خودش)، اما معمولاً برای کاهش بی توجهی کلی، بیش فعالی یا تکانشگری مفید نیستند.
پیشگیری از اختلال نقص توجه/بیش فعالی
اقدامات پیشگیرانه برای کاهش بروز ADHD در کودکان در حال حاضر شناخته شده نیست. با این حال، تشخیص زودهنگام و مداخله می‌تواند شدت علائم را کاهش دهد، تداخل علائم رفتاری بر عملکرد مدرسه را کاهش دهد، رشد و تکامل طبیعی کودک را افزایش دهد و کیفیت زندگی کودکان یا نوجوانان مبتلا به ADHD را بهبود بخشد.
فاطمه مرادی
من، فاطمه مرادی، کارشناس ارشد روانشناسی کودک و نوجوان کنار شما هستم تا رابطه‌ی بهتری با فرزندان خود داشته باشید.
جمع‌بندی
اختلال بیش فعالی یکی از اختلالات شایع در میان کودکان است که ما در این مقاله از انواع تا درمان آن را به شما معرفی نمودیم. از این که یکی دیگر از مقالات تیم ما را تا انتها مطالعه نمودید، سپاسگزاریم.
