وبلاگ

همه کودکان رفتارهای اشتباهی دارند که باید اصلاح بشن. برای این موضوع، تکنیک‌ها و روش‌هایی مثل تقویت منفی و یا مثبت رفتار به کار گرفته میشه. درواقع این تقویت‌کننده‌ها موجب تغییر رفتار کودک میشن و تمام پدر و مادرها باید با این فنون آشنا بشن تا بتونن فرزندشون رو به‌خوبی تربیت کنن. در ادامه مقاله به بررسی تقویت منفی کودک و آشنایی بیشتر با این روش از شیوه‌های تغییر رفتار، می‌پردازیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در حوزه فرزندپروری مقاله مهم‌ترین اصول و نحوه تربیت کودکان زیر 7 سال را نیز مطالعه کنید.

رفتار چیه؟

• به عقیده سانتراک، به هر کاری که ما می­تونیم انجام بدیم و به‌صورت مستقیم قابل‌مشاهده هست، رفتار گفته میشه. رفتار ممکنه آشکار یا پنهان باشه. نکته قابل‌توجه دیگر اینکه تغییر رفتار با رفتاردرمانی تفاوت داره. چند مورد از تفاوت‌های تغییر رفتار و رفتاردرمانی عبارت‌اند از:
• یکی از تفاوت‌های تغییر رفتار و رفتاردرمانی، از لحاظ شدت اون‌هاست. معمولاً تغییر رفتار وقتی مورداستفاده قرار می‌گیره که مشکل خفیف باشه و یا قصد ایجاد رفتار مطلوب تازه‌ای در رفتار کودک داشته باشید.
• دومین تفاوت هم، از لحاظ زمان تغییره که معمولاً تغییر رفتار در زمان کمتری به نتیجه میرسه.
• سومین تفاوت تغییر رفتار و رفتاردرمانی، اینه که تغییر رفتار بیشتر بر روی رفتارهای آشکار کودک تأکید داره. اما رفتاردرمانی بیشتر به افکار و احساسات می پردازه.

نکته قابل‌توجه در تغییر رفتار، اینه که هدف تغییر رفتار، تغییر یک رفتار خاصه نه کلیت اون فرد. همچنین اصل اساسی که در روش‌های تغییر رفتار وجود داره این هست که هر مشکل رفتاری برای خودش دلایلی داره و رفع اون با برنامه‌ریزی درست و خاصی، قابل‌حل خواهد بود.

تقویت منفی کودک چیه؟

هنگامی که شما برای کودک خود شرایطی رو فراهم می‌کنید که سبب افزایش یا کاهش رفتار خاص او بشه، به این عمل تقویت منفی کودک گفته میشه. به‌عنوان‌مثال اگه کسی برای اینکه نمره پایینی نیاره و ترس از اینکه در برابر هم‌کلاسی‌ها و معلم سرافکنده نشه، بیشتر درس بخونه، در واقع او برای فرار از یک تقویت‌کننده منفی، رفتاری رو (درس خوندن بیشتر) تکرار کرده.

به بیان دیگه میتونیم بگیم که هر چیزی که در فرزند ما احساس بیزاری ایجاد کنه و باعث بشه که برای اجتناب از اون، رفتاری رو تکرار کنه، یک تقویت‌کننده منفی هست. علاوه بر این، تفاوتی که بین تقویت مثبت و تقویت منفی کودک وجود داره اینه که در تقویت مثبت، یک محرک مطلوب به موقعیت اضافه میشه و یا به فرد معرفى میشه، اما در تقویت منفی، یک محرک بیزارکننده از موقعیت خارج میشه.

همچنین باید بگیم که تقویت منفی کودک یکی از تکنیک‌هایی هست که از تذکرات مستقیم تأثیر بیشتر و ماندگارتری بر تربیت فرزند ما داره. تربیت فرزندان نیازمند به‌کارگیری تکنیک‌های آموزشی غیرمستقیم هست.

مثال برای تقویت منفی رفتار

برای مثال وقتی کودک شما شعر زیبایی خوند او رو در آغوش بگیرید و یا با کلمات و جملات تحسین‌آمیز، تشویقش کنید. اما اگه کودک حرف نادرستی زد، بهش بی‌توجهی کنید. با استفاده از این شیوه می‌تونید رفتار فرزندتون رو کنترل کنید.

تنبیه چیه؟

تنبیه رو نباید با تقویت منفی اشتباه گرفت. به این خاطر که در تنبیه محرکی خوشایند از محیط حذف میشه و یا اینکه به کودک یک محرک آزاردهنده ارائه میشه. اما در تقویت منفی، پاسخ نیرومند میشه. تقویت و تنبیه وسیله‌ای برای کنترل رفتار کودک هستند اما در واقع تأثیر تنبیه کمتر هست و اثرات مخرب اون نیز باعث میشه که تقویت منفی جایگزین مناسب‌تری باشه.  

تقویت منفی در فرزندپروری

تقویت مثبت در فرزندپروری و تربیت فرزند نقش خیلی مهمی داره که موجب تکرار یک رفتار خوب کودک میشه. علاوه بر تقویت مثبت، تقویت منفی کودک هم میتونه مانع انجام یک رفتار نادرست بشه. پدرها و مادرها بچه‌ها رو تشویق می‌کنند یا گاهی به اون‌ها جایزه میدن تا اون‌ها یک رفتار مطلوب و خوب‌رو تکرار کنند. از سوی دیگه کودک برای این­که اون عمل ناخوشایندی که براشون به کار برده شده، زودتر تموم بشه و برای فرار از تنبیه پدر و مادر، رفتار نادرست خودش رو دیگه تکرار نمی‌کنه.

البته بعضی والدین به‌اشتباه فکر می‌کنند که تقویت منفی کودک باید به شکل تنبیه بدنی اتفاق بیفته. اما این تصور کاملاً غلط هست. درواقع تنبیه بدنی هیچ اثر مثبتی نداره و بر اساس نتایج پژوهش‌ها، تنبیه بدنی کودک علاوه بر اینکه تبعات منفی خیلی زیادی داره، بلکه باعث درونی شدن رفتارهای مناسب در کودک شما هم نمیشه. بسیاری از کودکانی که در محیط خانه مورد خشونت قرار می‌گیرند بعداً این خشونت را نسبت به هم­سالانشون در محیط مدرسه نیز، تکرار می‌کنند.

علاوه بر این، بعضی از این کودکان تنها زمانی دست از رفتار نامطلوب‌شون بر میدارن که والدین‌شون حضور داشته باشند. اما به‌محض غیبت پدر و مادر همچنان به رفتارشون ادامه میدن و معمولاً کودکانی که تنبیه بدنی میشن، در آینده فرزندشون رو به‌صورت فیزیکی تنبیه می‌کنند. علاوه بر این، تأثیرات عمیقی رو در روح و روان کودک به‌جای می­گذاره که تا سال ها ممکنه این تأثیرات باقی بمونه.

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی تقویت منفی کودک پرداختیم. در ابتدا تعریفی راجع به رفتار و تغییر رفتار ارائه دادیم و گفتیم که هدف تغییر رفتار، تغییر یک رفتار خاصه نه کلیت اون فرد. همچنین گفتیم که در روش های تغییر رفتار اصل اساسی که وجود داره اینه که هر مشکل رفتاری برای خودش دلایلی داره و رفع اون با برنامه ریزی درست، قابل حله. علاوه بر این، گفتیم که یکی از شیوه ها و تکنیک های تربیتی، تقویت منفی کودک هست که برای کاهش یک رفتار خاص کودک به کار برده میشه و در نتیجه تاثیر تقویت منفی کودکان بیشتر از تنبیه هست و اثرات مخربی هم نداره.

ما مطالعه سایر مقالات سایت تخصصی روانشناسی فاطمه مرادی از جمله مقاله رابطه کودک با والدین/ فرزندپروری را نیز پیشنهاد می‌دهیم.