خوراک، پوشاک و مسکن جزء بدیهی‌ترین نیازهای هر انسانه و والدین وظیفه دارن اونا را برای فرزندان خودشون فراهم کنن. بزرگ‌ترین و مهم‌ترین وظیفه والدین در قبال فرزندان فراهم‌کردن محیطی سالم برای تربیت فرزندان خودشونه تا به‌عنوان افرادی شاد، سالم و مستقل وارد جامعه بشن. هیچ‌کس نمی‌تونه ادعا کنه که سبک فرزندپروریش کامله و به‌خوبی از تمام مهارت‌های پرورش کودک آگاهی داره. همین امر ضرورت یادگیری مهارت فرزندپروری را به امری مهم تبدیل می‌کنه. انواع سبک های فرزندپروری اثرات متفاوتی بر روی کودک داره به همین دلیل کودکان در خانواده‌های مختلف دارای نگرش‌ها و روحیات متفاوتی هستن.
برای بررسی تاثیر سبک های فرزندپروری بر روی کودکان با خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک و نوجوان همراه می‌شیم تا اطلاعات بیشتر درمورد روش‌های مختلف فرزندپروری را به دست بیاریم.
انواع سبک های فرزندپروری
سبک‌های فرزندپروری که امروزه در روان‌شناسی تربیتی و کودک مورداستفاده قرار می‌گیره در دهه 1960 میلادی توسط دیانا باومریند روان‌شناس رشد در دانشگاه برکلی کالیفرنیا شکل گرفت. بر اساس این نظریه میان سبک فرزندپروری و رفتار کودکان رابطه مستقیم و نزدیکی وجود داره. روش‌های مختلف فرزندپروری می‌تونه منجر به نتایج متفاوت در رفتار کودکان بشه و همین‌طور بر رشد جسمی و روحی کودکان هم اثر می‌ذاره. در کنار ضرورت یادگیری مهارت فرزندپروری، به طور کلی انواع سبک های فرزندپروری شامل 4 سبک میشه که عبارت‌اند از:
1. سبک فرزندپروری مقتدرانه یا دموکراتیک
در بحث انواع سبک های فرزندپروری اولین مورد سبک فرزندپروری مقتدرانه یا دموکراتیک هست. والدین مقتدر انتظارات زیادی از پیشرفت و رشد کودک خودشون دارن؛ ولی در کنار اون گرم و صمیمی هم هستن. در سبک مقتدارنه احترام بین والدین و فرزندان کاملاً متقابله و اعضای خانواده کاملاً برای هم احترام قائل هستن. والدین مقتدر برای تربیت فرزندانشون تلاش زیادی می‌کنن و معمولاً از روش پاداش و تشویق استفاده می‌کنن.
این دسته از والدین با استفاده از استدلال، بحث آزاد و دادن راهکار قوانین را مشخص کرده و محدودیت‌ها را برای فرزندانشون تعیین می‌کنن. والدین مقتدر خیلی منطقی هستن و برای رفتار و عملکرد خودشون استدلال و توضیح میدن؛ درنتیجه آگاهی کودک درمورد رفتار والدین بالا میره و از این طریق ارزش‌ها و اخلاقیات را یاد می‌گیره. والدین مقتدر حامی فرزندان خودشون هستن و به اون‌ها اجازه مستقل شدن میدن. حالا ببینیم فرزندان والدین مقتدر چه ویژگی‌هایی دارن. فرزندان والدین مقتدر:
- فعال هستن
- وابستگی امن دارن
- شاد و راضی به نظر میرسن
- استقلال بیشتری دارن
- عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس بالایی دارن
- تعامل خوبی با همسالان و دوستانشون دارن
- به موفقیت‌های تحصیلی بالا دست پیدا می‌کنن
- این گروه از کودکان از سلامت روان خوبی برخوردار هستن
به‌طورکلی سبک فرزندپروری مقتدرانه این ویژگی‌ها را داره:
- حمایت کافی از فرزندان
- احترام متقابل بین والدین و فرزندان
- ارتباط عاطفی مناسب بین والدین و فرزندان
- انتظار یک جایگاه اجتماعی خوب در آینده کودک
2. انواع سبک های فرزندپروری؛ سبک فرزندپروری آسانگیر
دومین مورد از انواع سبک های فرزندپروری سبک آسانگیر یا بیاعتنا هست. والدین آسانگیر قوانین و محدودیت‌های کمی مشخص می‌کنن؛ ولی برای اجرای همون قوانین هم تمایل زیادی نشون نمیدن. این دسته از والدین متواضع و خونگرمن؛ ولی دوست ندارن به فرزندان خودشون نه بگن و اونا را ناراحت یا ناامید کنن.
این دسته از والدین خیلی بخشنده هستن و شعار «بچه‌ها باید بچگی بکنن» را سرلوحه کارهاشون قرار میدن. این گروه از والدین بیشتر از اینکه والد باشن نقش دوست را در برابر کودکان خودشون دارن. والدین آسانگیر فرزندان خودشون را تشویق می‌کنن تا در مورد مشکلاتشون با اون‌ها صحبت کنن؛ ولی معمولاً زیاد تلاش نمی‌کنن تا کودکشون را از انتخاب‌های ضعیف یا رفتار بد منصرف کنن. فرزندان والدین آسانگیر:
- نمی‌تونن قوانین را رعایت کنن
- تمایلات خودخواهانه دارن
- دچار افت تحصیلی میشن
- خودکنترلی ضعیف دارن
- در معرض ابتلا به چاقی هستن
- دارای روابط و تعاملات اجتماعی ضعیف هستن
سبک فرزندپروری آسانگیر این ویژگی‌ها را داره:
- آزادی بیش از حد
- مشخص نبودن حدومرز برای فرزندان
- روابط گرم و صمیمی بین والدین و فرزندان
- در این خانواده‌ها اغلب فرزندان تصمیم‌گیری می‌کنن
پیشنهاد می‌کنیم مقاله ویژگی های والدین سهل گیر و مقتدر را مطالعه کنید.
3. سبک فرزندپروری مستبدانه
سومین روش از انواع سبک های فرزندپروری سبک مستبدانه است. در سبک مستبدانه والدین تمرکز زیادی روی رعایت نظم و انضباط دارن و کودک مجبوره همیشه از والدین خودش اطاعت کنه. در این سبک کودکان مفاهیمی مثل آزادی، برابری و احترام متقابل را تجربه نمی‌کنن و این رفتارها را یاد نمی‌گیرن. این دسته از والدین رفتار تحکم‌آمیز و زورگفتن به افراد پایین‌تر از خودشون را به فرزندانشون یاد میدن. در این سبک فرزندپروری والدین کنترل زیادی روی فرزندانشون دارن و در مقابل میزان پاسخگو بودنشون در برابر فرزندان خیلی ناچیزه. والدین مستبد معمولاً حامی بچه‌هاشون نیستن و به نیازهای اونا جواب نمیدن.
شاید گفته بشه سبک مقتدرانه و مستبدانه، از انواع سبک های فرزندپروری، شبیه هم هستن؛ ولی دقت کنید که این دو سبک تفاوت‌های اساسی با هم دارن. در هر دو سبک مقتدرانه و مستبدانه والدین کنترل بالایی روی فرزندان خودشون دارن؛ ولی والدین مستبد انتظار دارن بچه‌هاشون از اون‌ها «کورکورانه» اطاعت بکنن. این گروه از والدین از هیچ استدلالی استفاده نمی‌کنن و از نظم و انضباط به صورتی شدید استفاده می‌کنن. مجازات‌هایی که والدین مستبد بکار می‌برن اغلب شامل تنبیه بدنی سخته تا ازین طریق بتونن رفتار کودک را کنترل کنن. فرزندان والدین مستبد:
- ناامن به نظر میرسن
- عملکرد تحصیلی بدی دارن
- عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس پایین دارن
- مهارت‌های مقابله‌ای و تعاملی ضعیف دارن
- مشکلات رفتاری زیادی دارن
- مستعد ابتلا به مشکلات روحی هستن
- احتمال اعتیاد به مواد مخدر در اونا زیاده
در سبک فرزندپروری مستبدانه این ویژگی‌ها مشاهده میشه:
- حمایت ناچیز از فرزندان
- تنبیه کودکان
- کنترل زیاد
- محبت کم
- تعیین دستورات و قوانین زیاد
4. سبک فرزندپروری طردکننده یا بیاعتنا
چهارمین سبک از انواع سبک های فرزندپروری، سبک طردکننده یا بیاعتنا هست. والدین طردکننده استانداردها و مرزهای محکم و مشخصی را تعیین نمی‌کنن. این دسته از والدین نسبت به نیازهای فرزندانشون بی‌تفاوتن، در زندگی اونا دخالت نمی‌کنن و انرژی زیادی را برای رفع نیازهای اولیه فرزندانشون صرف نمی‌کنن.
ارتباط والدین طردکننده با فرزندانشون کمه و زمان کمی را با اون‌ها می‌گذرونن. کودکانی که با این سبک تربیتی بزرگ میشن با خلأهای بزرگی در زندگی مواجه میشن و به خوبی هم رشد نمی‌کنن. والدین بیاعتنا انتظار دارن فرزندان، خودشون بتونن خودشون را تربیت کنن. البته این رفتارها از سوی والدین نمی‌تونه عمدی باشه؛ مثلاً والدینی که مشکلات روحی یا اعتیاد به مواد مخدر دارن نمی‌تونن بطور دائم نیازهای جسمی و عاطفی فرزندانشون را برآورده کنن. فرزندان والدین طردکننده:
- تکانشی هستن
- مهارت خودتنظیمی هیجانی ندارن
- دچار افت تحصیلی شدید میشن
- با مشکلات بزهکاری و اعتیاد مواجه میشن
- مشکلات روانی زیادی دارن؛ مثلاً گرایش به خودکشی
در سبک فرزندپروری طردکننده این ویژگی‌ها بارزه:
- کمبود محبت در فرزندان
- داشتن انتظارات محدود از فرزندان
- روابط عاطفی ضعیف بین والدین و فرزندان
- نبود یک روش تربیتی مشخص و صحیح برای تربیت فرزندان
ضرورت یادگیری مهارت فرزندپروری
با توجه به تاثیر سبک های فرزندپروری بر روی کودکانوالدین قبل از اقدام به فرزندآوری ابتدا باید مهارت فرزندپروری را یاد بگیرن. خانواده سالم بنیان و اساس یک جامعه سالمه و تنها با بکارگیری یک روش تربیتی سالم در خانواده‌ها هست که می‌تونیم انتظار جامعه سالمی را داشته باشیم. همه از نقش والدین در پرورش کودکان آگاه هستن. پس والدین باید نسبت به انواع سبک های فرزندپروری آگاه باشن و با بکارگیری بهترین شیوه تربیتی تلاش کنن فرزندانی سالم، مستقل و موفق تربیت کنن.
جمع‌بندی
یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین وظایف والدین در قبال فرزندانشون یادگیری و بکارگیری یک روش فرزندپروری سالم و صحیحه؛ بنابراین ضرورت یادگیری مهارت فرزندپروری اهمیت زیادی داره. در بحث انواع سبک های فرزندپروری 4 روش وجود داره. با بررسی تاثیر سبک های فرزندپروری بر روی کودکان مشخص شد که بهترین سبک فرزندپروری سبک مقتدرانه یا دموکراتیکه.
در این سبک قوانین، خط‌قرمزها، محبت و توجه به فرزند، منطق، استدلال و آگاه‌سازی در بهترین سطح خودش و به‌صورت متعادل قرار داره و با یادگیری این روش فرزندپروری انتظار میره که والدین بتونن فرزندانی با استقلال و اعتمادبه‌نفس کافی تربیت کنن. چنین فرزندانی در آینده می‌تونن از نظر تحصیلی، تعاملات و روابط اجتماعی عملکرد موفقی داشته باشن.
خانم فاطمه مرادی روان‌شناس و درمانگر کودک، نوجوان و خانواده با تجربه‌های موفق در زمینه روان‌درمانی خانواده می‌تونه راهکارها و اطلاعات مفیدی در این زمینه در اختیار شما قرار بده. می‌تونید با مراجعه به وب‌سایت از مشاوره آنلاین و حضوری نهایت استفاده را ببرید.
