فرار از خانه یکی از معضلات اجتماعی در بین نوجوانان است. مشکلات خانوادگی، بدرفتاری والدین و ناتوانی نوجوانان در سازگاری با مشکلات از دلایل فرار از خانه در بین نوجوانان است. هر ساله بیش از یک میلیون نفر نوجوان از خانه فرار می‌کنند. گرچه نیمی از این افراد بعد از مدتی به خانه بازمی‌گردند؛ ولی ممکن است در مدت دوری از خانه مرتکب خلاف شده باشند یا راه‌های جدیدی برای ناسازگاری و پاک‌کردن صورت‌مسئله فراگرفته باشند.
نوجوانانی هم که به خانه بازنمی‌گردند افراد بی‌خانمانی خواهند شد که در معرض انواع خطرات اجتماعی، خلاف و بزهکاری خواهند بود. این گروه از نوجوانان قربانی استثمار باندهای خلاف‌کار می‌شوند. نوجوانی که بدون سرپناه آواره شهرهای بزرگ می‌شود بهترین طعمه برای باندهای خلاف‌کار است. در ادامه مطلب از وب سایت فاطمه مرادی روانشناس و درمانگر کودک و نوجوان به بررسی دلایل فرار نوجوانان از خانه و جلوگیری از فرار می‌پردازیم.
فرار نوجوانان؛ فرار از خانه
مطالعاتی که روی نوجوانان فراری انجام شده نشان می‌دهد که ساختارهای خانوادگی ضعیف، مشکلات بنیادی خانواده و نبود ارتباطات سالم بین اعضای خانواده همگی عواملی هستند که نوجوان را به‌سوی فرار از خانه سوق می‌دهند. وقتی در خانواده ارتباطات سالم و مستحکم بین والدین و فرزندان و فرزندان با یکدیگر وجود نداشته باشد، خلأ عاطفی در نوجوانان شکل می‌گیرد. از طرف دیگر نوجوان مهارت‌های حل مسئله را در خانواده یاد نمی‌گیرد و در برابر مشکلات، ناسازگاری‌ها و گفتگوی سالم برای حل تعارض‌ها جاخالی می‌کند و فرار را تنها راه می‌داند.
بر اساس نظر متخصصان جامعه‌شناس یکی از دلایل فرار از خانه در بین نوجوانان آزاردیدگی در خانه است. براین‌اساس افزایش آزارهای جسمانی، عاطفی، بی‌توجهی و طرد از طرف خانواده موجب می‌شود تا نوجوانان فرار را به‌عنوان راه‌حلی برای پایان‌دادن به این آشفتگی‌ها انتخاب کنند. از طرف دیگر برخی دختران برای دستیابی به آرزوهای واهی، کسب درآمد و شهرت و رسیدن به عشق و علاقه‌ای که در خانه نیافته‌اند، راه پرخطر فرار از منزل را انتخاب می‌کنند. برخی نوجوانان نیز ممکن است از فرار یا تهدید به فرار به‌عنوان اسلحه‌ای برای به‌دست‌آوردن قدرت استفاده می‌کنند. در تحقیقی که درباره معضل نوجوانان فراری انجام شد دلیل اصلی فرار نوجوانان ازاین‌قرار است:
- ناتوانی نوجوان در رسیدگی به مشکلات خود
- بدرفتاری والدین با نوجوانان
- عدم ارتباط سالم بین والدین و فرزندان
دلایل فرار از خانه در بین نوجوانان
فرارکردن نشانه پناه‌بردن به چیز دیگری است. نوجوان به دنبال چیزی است که در کنار خانواده خود آن را نیافته است؛ به‌عبارت‌دیگر فرار، گریز از کشمکش و عوامل هیجان‌انگیز است. روابط ضعیف در خانواده یکی از مهم‌ترین دلایل فرار از خانه در بین نوجوانان است. در ادامه به مهم‌ترین عوامل مؤثر بر این معضل اجتماعی می‌پردازیم.
1. تبعیض
تبعیض آگاهانه یا ناآگاهانه از طرف والدین بین فرزندان، موجب بروز اختلاف بین آن‌ها و تخریب روابط بین فرزندان و والدین و همچنین فرزندان با یکدیگر می‌شود. تبعیض بر اساس برتری پسر بر دختر یا برعکس، تبعیض در برخورد با اشتباهات فرزندان موجب بدبینی فرزندان نسبت به والدین و کاهش اعتمادبه‌نفس فرزند مورد تبعیض قرار گرفته می‌شود. تبعیض موجب تخریب روحیه نوجوان می‌شود و آسیب‌های بی‌شماری بر روان و شخصیت او باقی می‌گذارد.
2. دلایل فرار از خانه؛ محدودیت مطلق
والدین سلطه‌جو فرزندان خود را از آزادی‌های مناسب و متناسب با سن‌وسال آن‌ها محروم می‌کنند. چنین فرزندانی حق انتخاب، تصمیم‌گیری یا اظهارنظر ندارند. در چنین خانواده‌ای خواسته‌های مادی و معنوی نوجوان اهمیتی ندارد. درنتیجه توانایی آنان در مقابله با حل مشکلات ضعیف می‌شود و فرار از خانه را راهی برای گریز از محدودیت‌ها می‌دانند.
3. آزادی مطلق
محدودیت مطلق و آزادی مطلق، نقطه مقابل هم هستند و هر دو عواقب ویرانگری در شکل‌گیری شخصیت نوجوان دارند. توجه نامحدود به خواسته‌های نوجوان و دسترسی بدون کمترین محدودیت به تمام امکانات و آزادی‌های بی‌قیدوشرط می‌تواند زمینه‌ساز فرار از خانه باشد. وقتی تمام خواسته‌های معقول و نامعقول فرزند برآورده می‌شود نوجوان این حق را به خود می‌دهد که همیشه و تحت تمام شرایط باید خواسته‌هایش برآورده شود.
وقتی مشکل یا بحرانی پیش آید و والدین نتوانند خواسته فرزندشان را برآورده کنند نوجوان فرار را به‌عنوان راهی برای دستیابی به حق خود می‌داند؛ زیرا والدین با تربیت غلط مانع پرورش تفکر منطقی در نوجوان شده‌اند. نوجوان انتظار دارد تمام خواسته‌های منطقی و غیرمنطقی او برآورده شود و همیشه خود را صاحب حق می‌داند.
4. خشونت
یکی دیگر از دلایل فرار از خانه در بین نوجوانان خشونت‌های خانوادگی است. خشونت‌های روحی و جسمی در خانواده عامل مهمی در فرار نوجوان به‌ویژه دختران است. این گروه از افراد به دلیل ترس از آزاردهندگان و ترس از بربادرفتن آبرویشان مشکلات خود را پنهان می‌کنند. نوجوانی حساس‌ترین سن هر فرد است و درگیری و خشونت در خانه موجب آشفتگی نوجوان می‌شود. پایین آمدن آستانه تحمل یکی از مواردی است که در نوجوانی مشاهده می‌کنیم. نوجوان قادر به تحمل یک محیط آشفته و سراسر مشاجره نیست و ممکن است دچار اختلال روانی شود. در چنین وضعیتی فرار را بهترین راه‌حل می‌داند.
5. مصرف مواد مخدر
بسیاری از نوجوانان به دلیل مصرف الکل و مواد مخدر خانه را ترک می‌کنند تا آزادانه‌تر بتوانند مواد مصرف کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با اعتیاد نوجوانان و مصرف مواد مخدر می توانید مقاله اعتیاد به مواد مخدر در سن نوجوانی؛ عوامل، علائم و راه‌های جلوگیری را مطالعه کنید.
6. بحران در خانواده
برخی فرارها به این دلیل است که نوجوانان ترجیح می‌دهند به‌جای زندگی در یک محیط بحرانی به‌تنهایی زندگی کنند؛ زیرا مهارت برخورد با مشکلات و حل بحران را در خانواده یاد نگرفتند.
7. بحران شخصی
برخی نوجوانان نمی‌توانند مسائل شخصی خود را بپذیرند. بسیاری از نوجوانان ترنس، همجنس‌گرا یا لزبین با گرایش‌های جنسی خود مشکل دارند و از برقراری ارتباط با خانواده خود در هراس هستند. در چنین شرایطی تنها گزینه‌ای که در مقابل آن‌ها قرار می‌گیرد فرار از خانه است.
8. دلایل فرار از خانه در بین نوجوانان؛ طلاق
جدایی والدین اثراتی منفی بر ذهن و روح نوجوان دارد؛ زیرا احساس می‌کند از چرخه خانواده جدا شده و ارتباط با والدینش را ازدست‌داده است. حضور یک فرزند ناتنی این حس را در نوجوان پدید می‌آورد که او برای پدر یا مادرش دیگر اهمیت ندارد. انباشته‌شدن این احساسات منفی تصمیم به فرار را در نوجوان تقویت می‌کند. برای مدیریت تاثیرات طلاق بر نوجوانان والدین باید تسلط لازم را داشته باشند. می توانید مقاله بحران طلاق و مدیریت تاثیرات آن بر فرزندان را مطالعه کنید.
خطرات سن نوجوانی
خطرات زیادی در کمین نوجوانی است که فرار از خانه را برمی‌گزیند. باندهای خلاف‌کار، افتادن در دام اعتیاد، سوءاستفاده‌های جنسی، ابتلا به انواع بیماری‌های جسمی و روحی خطراتی هستند که همه آن‌ها تبعات وحشتناکی به دنبال خواهند داشت. عواقب فرار نوجوان را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد که عبارت‌اند از:
- عواقب فردی: ابتلا به بیماری‌های روانی، مشارکت در انواع جرائم، مشکلات قانونی، مشکلات بهداشتی، اعتیاد، بی‌پناهی و بی‌اعتمادی به دیگران
- عواقب اجتماعی: افزایش میزان جرائم در جامعه، گسترش بیماری‌هایی مانند هپاتیت و ایدز و تحمیل هزینه نگهداری از آنان بر جامعه برای ایجاد اقامتگاه‌هایی برای این گروه از افراد
- عواقب خانوادگی: حس ازدست‌رفتن آبرو، قضاوت منفی دیگران، فشار روانی بر خانواده
انواع فرار در نوجوانان
ترس، شکست، ناسازگاری با اعضای خانواده و محیط ناامن عواملی هستند که می‌توانند زمینه‌ساز فرار از خانه شوند. فرار نوجوان از خانه را می‌توان در دو گروه دسته‌بندی کرد.
1. فرار مزمن
نوجوانانی که بارها از خانه فرار می‌کنند، تلاش می‌کنند توجه اعضای خانواده را به دست آورند و برتری خود را نشان دهند. این دسته افراد از نسبت به نگرانی‌های والدین خود آگاه هستند و با گفتن «اگر این کار را انجام دهید یا انجام ندهید از خانه فرار می‌کنم» والدین خود را تهدید می‌کنند. فرار مزمن حالتی از مبارزه قدرت و برون‌ریزی است.
2. فرار اپیزودیک
حالتی که در آن بعد از بروز یک اتفاق در خانواده نوجوان از خانه فرار می‌کند و بعد از مدت کوتاهی بازمی‌گردد فرار اپیزودیک نام دارد. نوجوان به دلیل ضعف تربیتی والدین، توانایی تفکر منطقی و مهارت حل مسئله را ندارد و فرار را بهترین راه‌حل می‌داند.
جلوگیری از فرار در بین نوجوانان
به اعتقاد روان‌شناسان مهم‌ترین دلیل فرار از خانه شرایط نامناسب خانواده است. سخت‌گیری والدین نسبت به نوجوانان، بدرفتاری با آنان و همین‌طور سهل‌انگاری و آزادی‌های نامحدود از جمله دلایل فرار از منزل است. بسیاری از والدین در حل این مشکل و ریشه‌یابی آن ناتوان هستند. در اینجا راهکارهایی ارائه می‌دهیم که به شما در حل مشکل کمک می‌کند.
1. ایجاد فضایی امن و سالم در خانواده
مهم‌ترین دلیل فرار نوجوان فضای ناامن خانواده است. والدین سلطه‌جو استقلال و حق انتخاب را از فرزند خود می‌گیرند و به آن‌ها حق اظهارنظر یا انتخاب نمی‌دهند. کمال‌گرایی والدین، مقایسه فرزند خود با دیگران و انتقادهای بیش از اندازه می‌تواند انگیزه فرار را در نوجوان تقویت کند.
2. اظهار محبت واقعی به فرزند
دوست داشته شدن یکی از نیازهای تمام انسان‌ها است. همه ما می‌خواهیم اطرافیانمان ما را آن‌طور که هستیم دوست داشته باشند و محبت آنان واقعی باشد. وقتی به فرزند خود محبت کنید و به او نشان دهید که در هر شرایطی دوستش دارید او احساس امنیت خواهد کرد. حتی اگر فرزند شما مرتکب خطایی شده باشد باید به‌صورت منطقی با او برخورد کنید و نشان دهید که در چنین شرایطی هم کنارش خواهید بود تا مشکل را با هم حل کنید. با این برخورد، محبت خود و روش حل مسئله را به او نشان می‌دهید.
3. مراقبت از فرزند در بحران
در هر خانواده‌ای گاهی ممکن است مشکلات خاصی پیش آید. بحران‌های مالی، بیماری یا مرگ یکی از اعضای خانواده همگی می‌توانند بر روحیه حساس نوجوان اثر بگذارند و در صورت عدم تحمل فشار، اقدام به فرار از خانه کند. در چنین شرایط بحرانی باید با فرزند خود صحبت کنید و به او نشان دهید که در کنار او هستید و برای عبور از بحران به او کمک می‌کنید.
4. همدلی با نوجوان
وقتی نوجوان احساس کند کسی به خواسته‌ها، احساسات یا افکار او اهمیت نمی‌دهد دچار سرخوردگی می‌شود و ممکن است به فکر فرار بیفتد. برای جلوگیری از چنین اتفاقی باید با فرزند خود همدلی داشته باشید، احساسات او را درک کنید و در برابر احساسات او عکس‌العمل مناسب نشان دهید. حق اظهارنظر و دادن حق انتخاب به نوجوان موجب افزایش عزت و اعتمادبه‌نفس در او می‌شود و خانه را امن‌ترین جا می‌داند.
جمع‌بندی
فرار از خانه در بین نوجوانان یکی از معضلات اجتماعی است که ریشه در خانواده دارد. عدم امنیت در خانواده، خشونت، تبعیض، محدودیت، طلاق دلایل فرار از خانه در بین نوجوانان هستند. وقتی والدین نتوانند فضایی امن در خانه ایجاد کنند و در مقابله با مشکلات و بحران‌ها رفتار منطقی و درست نداشته باشند فرزندان هم مهارت‌های حل مسئله را فرانمی‌گیرند و به علت ضعف شخصیتی، توانایی رویارویی با مشکلات را نخواهند داشت.
علاوه بر این عدم همراهی و همدلی والدین با فرزندان و ناتوانی در ابراز محبت به آن‌ها همگی عواملی هستند که موجب نابودی عزت‌نفس نوجوان می‌شود. اعتمادبه‌نفس او کاهش می‌یابد و در مقابله با کوچک‌ترین بحران‌ها فرار را به‌عنوان راه‌حلی برای گریز انتخاب می‌کند. برای جلوگیری از فرار لازم است والدین از مشاور کمک بگیرند.
اگر احساس می‌کنید در این زمینه نیاز به مشاور دارید، می‌توانید به وب سایت فاطمه مرادی مراجعه کنید. فاطمه مرادی روانشناس کودک، نوجوان و خانواده و یک دوست و همراه واقعی است که در تمام زمینه‌ها به شما کمک می‌کند تا با فرزندان خود برخورد بهتری داشته باشید. همچنین می توانید در سربرگ ویدئوهای آموزشی از ویدئوهای مفید ایشان بهره لازم را ببرید.
